بررسی مقتضای حال مخاطب در خطاب‌ های قرآنی حضرت موسی(ع) به بنی ‌اسرائیل با تکیه بر انسان شناسی صدرایی

مبحث «مقتضای‌ حال» همواره به عنوان یکی از مباحث بنیادین علم بلاغت مطرح بوده است. این موضوع، چهار مولفة اصلی دارد ‌که‌ شامل: «مقتضای‌ متکلم»، «مقتضای‌ مخاطب»، «مقتضای‌ کلام» و «مقتضای‌ موقعیت‌های کلام» می‌شود. تمرکز این پژوهش بر بخش «مقتضای مخاطب»‌خواهد بود. مقتضای مخاطب به‌معنای رعایت تناسب کلام با دریافت کنندۀ آن است. بی‌تردید شناخت مخاطب، مقدمه رعایت این تناسب است. بر این اساس هر قدر معیارهای مخاطب شناسی دقیق‌تر و کامل‌تر باشند، رعایت مقتضای مخاطب صحیح‌تر انجام می‌شود. مخاطب شناسی در کتب بلاغی، محدود به علم و توجه مخاطب است. تقسیم مخاطب به خالی الذهن، مردد و منکر موید این مطلب است، اما ویژگی های مخاطب در علم و توجه خلاصه نمی‌شود، بلکه عناصر دیگری در ساختار ادراکی و رفتاری انسان وجود دارد که هر کدام متکلم را به انتخاب شیوه‌‌ای خاص در سخن گفتن سوق می‌دهد. از آنجایی که این پژوهش، قرآنی است، معرفت نفسی ضروری نمود که با انسان شناسی وحیانی سازگار باشد. به همین منظور انسان‌شناسی صدرایی که تا حد زیادی برگرفته از قرآن و احادیث است، برای این امر انتخاب شد. بدین ترتیب ابتدا انسان‌شناسی صدرایی تبیین و مولفه‌‌های ساختار وجودی انسان در دو ساحت ادراکی و رفتاری ذکر شد، سپس بر اساس منطوق و مفهوم هر مولفه، ارتباط آن مولفه از ساختار انسان با ساختار زبانی متناسب با آن بیان گردید و در بخش نهایی، آیات مورد نظر بر اساس این ساختار متناظر تحلیل شدند. نقطه تمرکز بحث، نمود مخاطب شناسی زبانی در خطاب‌های قرآنی حضرت موسی(ع) بر اساس انسان شناسی در نظام فلسفی صدرایی است.

the review on the required audience in the quranic discourse of prophet moses to the children of israel based on mulla sadra’s anthropology

the context of situation has always been one of the main issues of rhetorical sciences.this issue at hand has four main component that include:required audience,appropriate words,appropriate environment,appropriate speaker.the focus of this research will be on the required audience.the appropriateness of the audience means to comply with the appropriateness of the word with its recipient. undoubtedly, knowing the audience is the prelude to complying with this ratio. based on this, the more accurate and complete the audience criteria are, the more correct the audience’s requirements will be met.audience analysis and knowing the audience in rhetorical books is limited to the knowledge and attention of the audience. the division of the audience into empty-minded, hesitant and negative is a confirmation of this article;while the characteristics of the audience are not summarized in science and attention, rather, there are other elements in the perceptual and behavioral structure of humans, each of which leads the theologian to choose a specific way of speaking.since the topic of the research was the investigation of the quranic addresses of prophet moses to the israelites, it became necessary to have a self-knowledge that is compatible with revealed anthropology.for this purpose,sadra’s anthropology, which is largely derived from the qur’an and hadiths, was chosen for this purpose.in this way,sadra’s anthropology, which corresponds to ontology, was explained first, and the components of the human being’s structure in two perceptual and behavioral areas were mentioned.then, based on the context and meaning of each component, the relationship between that component of the human structure and the corresponding language structure was expressed. and in the final part, the desired verses were analyzed based on this corresponding structure.and the focus point of the discussion is to show linguistic audience in the example of quranic verses addressed to moses based on anthropology in sadra’s philosophical system.