بررسی مهمترین براهین ابطال تناسخ (برهان ابن سینا و برهان ملاصدرا) و ضرورت استخدام مفهوم زمان در برهان صدرالمتالهین

متفکران و اندیشمندان اسلامی اعم از فلاسفه و متکلمان در رد باور به تناسخ، براهین مختلفی اقامه نموده‌اند که البته بعضی از این براهین توسط دیگر اندیشمندان مورد اشکال واقع شده است و در این میان دو برهان یکی منسوب به شیخ­الرئیس ابن سینا و دیگری برهان صدرالمتالهین از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، در این مقاله سعی می­شود پس از نقد و بررسی دو برهان فوق­‌الذکر و بیان اشکالات آنها، تقریری جدید از برهان صدرالمتالهین با تکیه بر مفهوم زمان ارائه شود. با توجه به اینکه مفهوم زمان مشترک بین فلسفه و علم است، به جنبه دیگری از برهان صدرالمتالهین توجه شده و اتقان این برهان از این جهت بررسی می‌شود. همچنین این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی نشان می­‌دهد که برهان صدرالمتالهین که ریشه در حرکت جوهری دارد متقن‌ترین برهان در ابطال تناسخ است. لازم به ذکر است که با استفاده از مفهوم زمان در این برهان و ارائه تقریر مبتنی بر مفهوم زمان از آن، می‌توان به این هدف دست یافت.

examining the most important proofs of cancellation of reincarnation (avicenna’s and mulla sadra’s proofs) and the necessity of using the concept of time in sadr al-motaalehin’s proof

islamic thinkers including philosophers and theologians, have presented various proofs to reject the belief in reincarnation which some of them have been challenged by other thinkers. among them, two proofs have special importance and status, one attributed to sheikh al-raees ibn sina and the other to mulla sadra. in this paper after criticizing and investigating the above two proofs and stating their problems, it is atempted to present new version of sadr al-motaalehin proof which is based on time concept. considering that the concept of time is common between philosphy and science, another aspect of sadr al-motaalehin’s proof is paid attention to and its validity is examined from this point of view. also, this descriptive and analytical article shows that sadr al-motaalehin’s proof which is rooted in the substance theory, is the most convincing proof in reject the reincarnation. it should be noted that this goal can be achieved by using the concept of time in this proof and presenting an interpretation based on the concept of time.