پی جویی مبانی صلح فرهنگی گالتونگ در نظام فکری ملاصدرا

یوهان گالتونگ، صلح پژوه شهیر نروژی، سه ضلع برای خشونت قائل است: مستقیم، ساختاری و فرهنگی. خشونت فرهنگی به نوعی از خشونت اطلاق می‌شود که در بستر یک فرهنگ مجاز شمرده شده و ارتکاب آن منفی و ناشایست به حساب نیاید و ضمناً زمینه‌ساز یا توجیه‌گر سایر انواع خشونت باشد. در دیدگاه گالتونگ فرهنگ شامل ایدئولوژی، مذهب، زبان، هنر و ... است که در این نوشتار به تناسب نظام فکری صدرایی تنها به جنبه‌های الهیاتی فرهنگ می‌پردازیم و از جنبه‌های دیگر صرف‌نظر می‌کنیم. خشونت دینی گونه‌ای از خشونت فرهنگی است که در آن یک «دین» به خشونت مشروعیت می‌بخشد. دیدگاه مرتکبان چنین خشونتی حق مطلق دانستن خود و باطل مطلق دانستن دیگران است که باعث مقدس شمرده شدن خشونت و عدم تحمل غیر می‌گردد. نوشتار حاضر بر آن است که نشان دهد در نظام فکری صدرایی، اصولی تاثیرگذار برای کاهش این نوع از خشونت وجود دارد. صدرالمتالهین در کنار رد کثرت‌گرایی معرفتی، معتقد است اکثر انسان‌ها از نجات اخروی بهره‌مند خواهند شد؛ که نوعی کثرت‌گرایی نجات شمرده می‌شود. چنین نگاهی با وسیع‌کردن دایره تحمل دیگران زمینه کاهش بسیاری از خشونت‌های دینی و به تعبیر گالتونگ خشونت‌های فرهنگی را فراهم می‌آورد. همچنین کرامت ذاتی که صدرالمتالهین برای انسان قائل است، مانعی استوار در برابر خشونت دینی به شمار می‌آید. به علاوه، رحمت واسعه الهی و خلیفة الله بودن انسان موجب می‌شود رحمت انسان‌ها نسبت به مجموعه مخلوقات از غضبشان پیشی بگیرد و در نتیجه خشونت جای خود را به صلح و دوستی بدهد. قابل تحمیل نبودن دین هم از مبانی فکری صدرا در این زمینه است. این اصول را می‌توان با استفاده از مبانی اصالت وجود، تشکیک در وجود، مساوقت وجود و خیر و نیز حرکت جوهری از آراء ملاصدرا برداشت کرد.

Seeking Galtung’s cultural peace in Sadrian intellectual system

The famous Norwegian pacifist Johann Galtung considers violence to have three sides: direct, structural and cultural. Cultural violence refers to a type of violence that is allowed in the context of a culture and its perpetration is not considered negative and inappropriate, and also is the cause or justification of other types of violence. In Galtung’s view, culture includes ideology, religion, language, art, etc. In this article, in accordance with Sadra’s intellectual system, we will deal only with the theological aspects of culture and ignore other aspects. Religious violence is a form of cultural violence in which a &religion& legitimizes violence. The view of the perpetrators of such violence is knowing oneself as the absolute right and considering others as the absolute void, which leads to the sanctification of violence and intolerance of others. The present article aims to show that there are effective principles for reducing this type of violence in Sadra’s intellectual system. In addition to rejecting epistemic pluralism, Sadra believes that most human beings will benefit from salvation in the hereafter which is considered a kind of salvation pluralism. Such a view, by broadening the tolerance of others paves the way for the reduction of religious violence, and in Galtung’s words, cultural violence. Also, the inherent dignity that Sadra bestows on human beings is a strong obstacle to religious violence. In addition, man’s vast divine mercy and being the caliph of God cause human mercy to outweigh their anger towards the creatures, and as a result, violence gives way to peace and friendship. The impossibility of compulsion in religion is also one of Sadra’s intellectual principles in this regard. These principles can be deduced from the principles of the authenticity of existence, gradation in existence, the concoimtance of existence and goodness and the substantial motion.