تبیین جایگاه وجودی و معرفتی عقل فعال از نظر ابن سینا و ملاصدرا

عقل فعال موجودی برتر از عالم طبیعت، عاری از ماده و احکام آن، قائم به نفس و فعلیت صرف است. این موجود از نظر حکمای مشائی هم در ساختمان هستی و هم در فرآیند معرفت انسان نقش بی‌بدیلی دارد. به باور ایشان معرفت بشر بدون وجود عقلی مفارق و قدسی به سامان نمی‌رسد و فرآیند معرفت در تمام مراحل خود، به افاضه و دستگیری چنین موجودی محتاج است. نحوه‌ی ارتباط نفس با عقل فعال از مقوله‌ی فعل و انفعال است که عقل فعال در سوی فعلیت و نفس انسان در سوی انفعالِ این رابطه ایستاده‌اند.ملاصدرا در مباحث معرفت‌شناسی خود اصطلاح عقل فعال را بسیار بکار برده است. ایشان نیز ادراک انسان را در مرحله‌ی تعقل، ناشی از برقراری ارتباط نفس با این موجودِ مجردِ مستقل از نفس انسانی می‌داند. اما در نهایت و برخلاف رویکرد غالب مفسران، عباراتی دارد که حاکی از درونی بودن عقل فعال در نفس انسانی است.

Explaining the Existential and Epistemological Status of Active Intellect in terms of Avicenna and Mulla Sadra

Active Intellect is an existence superior to the universe, free from substance and its conditions, selfexistent and mere action.According to Peripatetic philosophers, this existence has an unparalleled role in both the structure of human beings and the process of human knowledge. They believe that human knowledge could not be achieved without a separated and sacred intellect and the process of knowledge, in all stages, requires the emanation and handing of such an intellect. The quality of connection between soul and active intellect is of action and reaction, in which the latter is on the active side and the former on the passive side.Mullā Sadrā has being used the term “active intellect” in his epistemological discussions many times. He also emphasizes that a human understanding at the stage of reasoning and intellect is the result of the relation of soul to this abstract entity independent of the human soul. But Eventually and Contrary to the dominant approach of commentators, he has some expressions indicating the inner nature of the active intellect In human breath.