بررسی انتقادی ادلۀ عقلی ملارجبعلی تبریزی بر اشتراک لفظی وجود

ملارجبعلی تبریزی، فیلسوف عصر صفوی اصفهان، از جمله فیلسوفانی است که در بسیاری از اصول و مبانی حکمت متعالیه، ازجمله مسئله اشتراک معنوی وجود، با ملاصدرا مخالفت نموده است. تبریزی به شدت با اشتراک معنوی وجود مخالفت کرده و به اشتراک لفظی آن میان واجب و ممکن قائل است. تبریزی سه گونه دلیل بر مدعای خود آورده است؛ عقلی، استناد به کلام حکما و عرفا و دلیل روایی. نوشتار حاضر ضمن ارائه دیدگاه وی در این‌باره، سعی کرده با بیان ادله غیر روایی او، ضعف و کاستی آنها را نشان دهد. ازجمله ادله تبریزی بر مدعای خود، سخنان حکمای نام‌آوری چون معلم اول و ثانی است اما ما با بررسی اندیشه‌های آن بزرگان، نشان داده‌ایم که چگونه تبریزی عملاً دچار جزء‌نگری شده و صدر و ذیل آن سخنان یا دیگر سخنان آن بزرگان را نادیده گرفته است.

A Critical Review of Arguments of Mulla Rajab Ali Tabrizi on Homonymy of Existence

Mulla Rajabali Tabrizi, one of the philosophers of the Safavid Era in Isfahan, is among the philosophers who have criticized Sadra regarding the principles of transcendent wisdom. One of these principles is the Homonymy or Polysemy of existence. Tabrizi strongly disagreed the Polysemy of existence but agreed the Homonymy of necessary beings and contingents. He brings up three reasons for his disagreement: rational reason, reference to the words of intellectuals and mystics, and narrative reason. The present paper tried to present his nonnarrative reasons to show the weak points as far as possible. Among the reasons referred to by Tabrizi, is the words of wellknown intellectuals such as the First and the Second Teachers. Investigating about the thoughts of such intellectuals, the paper reveals that Tabrizi has paid too much attention to the details so that he did not notice the words above and under those sayings and also ignored the other statements of those wise men.