تمایز مبنایی حکمت صدرایی و حکمت سینوی در مسئله حرکت جوهری

از آنجا که یکی از بارزترین تمایزات اندیشه فلسفی سینوی و صدرایی، در محور بسیار مهم حرکت و بویژه حرکت جوهری است و میان رای ابن‌سینا و صدرا در این بحث، تقابل کاملی وجود دارد، مقاله حاضر تلاش نموده است به این پرسش پاسخ دهد که ریشه‌ها و مبانی نظری این اختلاف رای چیست و کدام موضع و اصل فلسفی به چنین تقابلی دامن زده است؟ در قسمت نخست مقاله با مقایسه تحلیلی که از مسئله حرکت در اندیشه این دو فیلسوف نام‌آور انجام می‌شود، به اختلاف صدرا و ابن‌سینا در سه موضع اساسی پی می‌بریم: 1 تلقی وجودی صدرا از حرکت در مقابل نگرش ماهوی و مقولی ابن‌سینا؛ 2 توسعه قلمرو حرکت از جسم و جسمانیات به امور نفسانی و به‌ویژه نفس انسانی؛ 3 تغییر جایگاه بحث حرکت از طبیعیات فلسفه به مباحث امور عامه. با تحلیل و بررسی نکات یاد شده؛ به‌ویژه با تامل در اشکالات ابن‌سینا بر حرکت جوهری، نتیجه نهایی حاصل از این پژوهش این است که اختلاف این‌دو فیلسوف در مسئله حرکت جوهری، ریشه در مهم‌ترین موضع‌گیری فلسفی ایشان دارد که همان اصالت وجود یا اصالت ماهیت است. بر این اساس، علی‌رغم انکارها و تشکیک‌هایی که از جانب برخی متفکرین در اصالت ماهوی بودن اندیشه ابن‌سینا مطرح شده، بر پایه این تحلیل فلسفی به‌روشنی میتوان تلقی اصالت ماهوی او را، دست‌کم در بحث حرکت، نشان داد و به این تشکیک‌ها پایان بخشید.

Fundamental Differences in the Philosophy of Sadra and Avicennan Philosophy about Substantial Motion

Since one of the explicit differences between Avicenna and Mulla Sadra’s philosophical thought based on the important issue of ‘Motion’ specially ‘Substantial Motion’, and there’s complete difference in the debate, the author has tried to response the questions about the origins and theoretical basis of this difference and to find out which position and principle have been involved in this contrast. First part of the essay studies the difference between Avicenna and Mulla Sadra‘s essential position through analytical comparison of ‘Motion Premise’ in the thought of these two wellknown philosophers. 1 Sadra’s perception of motion against Avicenna’s quiddity and category centered attitude. 2 Expanding of ‘Motion’ discussion from concretes to abstracts especially human soul. 3 Change in the position of’ Motion’ from the section of natural issues to the section of common affairs. By analytical studying of the mentioned points specially with meditating in Avicenna’s objections on ‘Substantial Motion’, we conclude that the difference of these two wellknown philosophers in the premise of ‘Substantial Motion’ originates from the most important philosophical position that is called ‘Principal of Existence’ or ‘Priority of quiddity. On this basis of these facts and despite of all denials and doubts of some other thinkers in Avicennas’s ‘Principle of priority of quiddity’ thought, based on this  philosophical analysis , it can be explicitly seen the consideration of ‘priority of quiddity, which at least can end  the doubts about ‘ Motion Premise’.