تبیین تکامل تجردی انسان پس از مرگ از منظر فلسفه صدرایی

از نظر صدرالمتالهین، نفس انسان همچنان‌که در طول حیات مادی از رهگذر حرکت جوهری رو به کمال می رود، پس از مرگ نیز به سیر تکاملی خود ادامه داده و به مراتب بالاتر می‌رسد. این تکامل برای هر یک از افراد بشر، به‌فراخور سعه وجودی آنها رخ می‌دهد و تا عالم آخرت ادامه می‌یابد. در این مقاله پس از بررسی و تبیین چگونگی تکامل مورد نظر با روش توصیفی و تحلیلی، این مسئله که پس از مفارقت روح از بدن و ورود به مرتبه تجرد از قوه و استعداد، تکامل چگونه می‌تواند موجّه باشد؟ مورد توجه ویژه قرار گرفته است. بنابراین برخی از دیدگاه‌ها در این‌باره مطرح شد که در این میان، تبیین ملاصدرا هرچند برای تکامل مراتب بالاتر نفوس معقول‌تر می‌نماید ولی می‌تواند مورد مناقشه باشد. با وجود این، شاید بتوان با توجه به برخی دیدگاه‌های دیگر ملاصدرا و در پرتو نوعی نگرش غایت‌گرایانه، تبیین مناسب‌تری از این راهکار ارائه داد. این رهیافت بر این فرض استوار است که با تضعیف تعلقات و علایق نفسانی و شوق نفوس به عالم عقول، شرایط سیر تکاملی نفوس انسانی، بدون نیاز به وجود ماده و استعداد فراهم می‌گردد.

Sadrei’s Philosophy on Human Immaterial Evolution after Death

According to SadralMotallehin, just as any human soul, during its material life, evolves along a substantial motion, after the death, it continues its evolutionary process and reaches the more exalted states. Such an evolution occurs to every individual commensurate with his/her inherent capacities and continues up to the Afterlife. The present study tries, first, to explore and explain the quality of the aforesaid evolution with a descriptive analytical approach and then, focus more on the ways in which such an evolution can be justifiable after  the soul leaves the body and enters into the state of being abstracted from all its potentialities and capacities. So far, certain theories and notions have been introduced in this regard among which Molla Sadra’s explanations, although, seems more reasonable for the soles’ evolution in the high level of abstraction, but it can controversial. However, it may be possible, present a more suitable explanation for this strategy, according to some other views of Mulla Sadra and in the light of a teleological viewpoint. This approach is based on the assumption that through loosening the sensual ties and interests and the appetite for the intellect, the requirements for the evolutionary process of the soul are met without any need for the existence of the matter and capacity.