بررسی غایت‌مندی افعال طبیعی و تبیین نوآوری‌های ملاصدرا

این مقاله ابتدا با دیدگاه‌های مربوط به اثبات یا انکار غایتمندی طبیعت مواجه می‌شود و سپس ملاک مثبتین غایت‌مداری طبیعت را تبیین می‌کند. مقاله با روش عقلی‌‌تحلیلی به این نتیجه می‌رسد که جمهور حکمای قبل از ملاصدرا، از آنجا که منکر علم و شعور افعال طبیعی بوده‌اند، نتوانسته‌اند علت غایی را برای فاعل طبیعی اثبات کنند ولی ملاصدرا و شارحان او درصدد اثبات شعور و غایتمندی طبیعت برآمده‌اند و تبیین‌های مختلفی برای آن ارائه داده‌اند. ابتکار و نوآوری ملاصدرا در این باب طرح دو اصل «تساوق و ترابط وجود و شعور» و «تشکیک وجود» است. او به‌واسطه اصالت وجود و تشکیک آن، از سویی، و حرکت جوهری از سوی دیگر، همه موجودات را دارای علت غایی می‌داند و به‌گونه‌ای این مسئله را قیاس می‌کند که منافاتی برای اجتماع دو معنای غایت در فعل طبیعت ملحوظ نگردد.

Ultimatality of Natural Acts and Explanation of Mulla Sadra’s Innovations

This article first deals with views on approve or denial of ultimatalityof nature, and then explains what demonstrates ultimatalityof nature. This article, by rationalanalytical method, concludes that the most of philosophers before Mulla Sadra, since he denied the science of natural acts, could not prove the ultimate cause for the natural subject, but Mulla Sadra and his commentators always seek to prove their intelligence and Nature’s endeavors have come up with a variety of explanations for it. Mulla Sadra’s invention and innovation in this regard are the two principles of equality and the relations of being and the consciousness of existence. By virtue of the originality of existence and its subjectivity on the one hand, and on the other hand, it considers all creatures to be the ultimate cause, and compares it in such a way that the conflicts for the two ends of the meaning of the nature of the object are not taken into account.