سیر انفسی از منظر غزالی و ملاصدرا

انسان همواره در پی یافتن مسیر سعادت و کشف حقیقت خویشتن است. او مسیرهایی را از درون و برون نفس برای رسیدن به حقیقت می‌کاود و استواری و قطعیت آن‌ها را با یکدیگر می‌سنجد. یکی از آن مسیرها، طریق معرفت نفس نام دارد. این مسیر که در واقع همان سیر انفسی است، بوسیله شناختن نفس، انسان را به سوی حق تعالی هدایت می‌کند. غزالی معرفت نفس را کلید شناخت خداوند دانسته و معتقد است شناختن فرشتگان، جهان آخرت و همه معارف از این طریق میسر می‌گردد. او نحوه شناخت را با استفاده از قوای ادراکیِ نفس توضیح می دهد. وی بر این باور است که انسان با عبور از اشتغالات دنیایی قادر است به عالَم عقلی تبدیل گردد که شامل همه معقولات است. غزالی ادراک حقیقت و رسیدن به عشق الهی را سعادت انسان معرفی می‌کند. از منظر ملاصدرا معرفت نفس فصل‌الخطاب معارف است و ثابت می‌کند که همه مراتبِ ادراکی، نفسانی و مجرد هستند، به طوری که با یک حرکت پیوسته استعدادهای قوای ادراکی انسان به فعلیت رسیده و قوه‌ ادراکی قوی‌تر در او پدید می‌آید. بدین ترتیب انسان با رفع کدورت‌های حاصل از اشتغالات نفسانی به کمال ویژه خود که اتحاد با عقل فعال است می‌رسد و به درجه‌ای ارتقا می یابد که موجودات، اجزای ذاتش می‌شوند و نیرویش در همه آن‌ها ساری و وجودش غایت همه مخلوقات می‌گردد وسرانجام به مقام قرب الهی می‌رسد.

Spiritual Journey from the Viewpoint of Ghazali and Mulla Sadra

Human is always looking for the path to happiness and discovering the truth of himself. He researches ways inside and outside of the soul to come to the truth and measures their consistency and certainty. One of those epistemic pathways is called selfknowledge. This path, which is in fact the Spiritual Journey, guides man to the right of transcendence by the knowing of the self. Ghazali knows the selfknowledge is the key of knowing God and believes that knowing the angels, the hereafter, and all knowledge is possible through this. He explains how to perceive by using the perceptual forces of the breath. He believes that by passing through worldly belongings, man can become Intellectual world that included all reasonableness. Ghazali introduces the perception of the truth and the achievement of divine love as the happiness of man. From Mulla Sadra’s perspective selfknowledge is final word of knowledge and proves that all perceptual hierarchy, spiritual and immaterial, so that with a continuous movement the talents of human perceptual faculties come into the actualizing and a stronger perceptual faculty emerges in man. Thus, by eliminating the opacities of the worldly belongings, man attains his special perfection, which is unity with the active intellect and gets promoted to the degree which creatures become the components of his essence and his power flows in all and its existence is the goal of creatures and eventually reaches the status of the divine esteem.