تحلیل نظریه شیئیت معدوم در حکمت سینوی و صداریی

یکی از مسائل فلسفۀ اسلامی که نتیجه برخی مباحثات و منازعات عقیدتی مشارب فکری در میان اندیشمندان کلام اسلامی بوده و دامنه آن مباحث هستی‌شناختی فیلسوفان را نیز درگیر خود نمود، مسالۀ «شیئیت معدوم» و اصولاً تمایز یا عدم تمایز میان موجود و شیء است. معتزله با انگیزۀ تصحیح علم ازلی الهی به ممکنات و برداشت نادرست از آموزه های افلاطونی‌‌ارسطویی، قائل بر شیئیت معدوم شدند. فارغ از بررسی ادله مثبتین و منکرین، نگاه تحلیلی و تاریخی به این مسئله نشان از شکاف و اختلاف هستی شناختی نه پیرامون الفاظ بلکه در شناخت مبادی تصوری این معانی در میان معتزله، عرفا و فیلسوفان دارد، از این‌رو می‌توان گفت موضوع این دو مفهوم هم به‌لحاظ ساختار و هم به‌لحاظ محتوا اختلاف زیادی دارند. این مقاله نشان می دهد که غفلت از حقیقت وجود، اصالت وجود و نگاه ماهوی به هستی هستی مملو از اشیاء متباین و منفک از هم منشا ایجاد دو نگرش متفاوت معتزله و فلاسفه به مسئله معدوم، زیادت وجود بر ماهیت، نوع رابطه وجود و ماهیت و همچنین علم و فاعلیت الهی در ارتباط با ممکنات شده است.

An analysis of the Theory of “Thingness of non–Existent” in Avecinan and Sadraean Wisdom

One of the issues of Islamic philosophy, which was the result of some theological debates between scholars of Islamic theology, and was also concerned with the ontological issues of philosophers, is thingness of non –Existent and basically the distinction between the Existing and the Thing. The Mu’tazilites, with the motive of correction of the eternal divine knowledge to Possibilities and the incorrect impression of PlatonistAristotelian doctrines were believed in thingness of non –Existent. Regardless of the examination of positive and negative evidences, the analytical and historical view of this issue reveals the existence of a cognitive divide not about words but also in understanding the conceptual basis of these meanings among the Mu’tazilites, mystics, and philosophers and hence the subject of this these two concepts are very different both in terms of structure and content. This article shows that the neglect of the reality of existence and the essential look at being being filled with objects that are distinct from one another the origin of the creation of two different images of the Mu’tazilites and philosophers to the issue of extinction, the supervenience of the existence on essence, the type of relationship of existence and essence, and Also, divine knowledge and deeds are related to the possible beings.