مقایسۀ دیدگاه ابن‌سینا و ملاصدرا دربارۀ ادراکات جزئی

بحث‌های هستی‌شناختی علم و ادراک یکی از مسائل مهمی است که فلاسفه و دانشمندان دربارۀ آن اظهار نظر کرده‌اند. در بین فلاسفۀ اسلامی، ابن‌سینا و ملاصدرا به‌تفصیل به مسئلۀ علم و ادراک پرداخته‌اند. از نظر این دو حکیم، علم حصولی به حسی، خیالی، وهمی و عقلی تقسیم می‌شود. ابن‌سینا و ملاصدرا، ادراکات عقلی را مجرد از ماده می‌دانند اما در مورد مجرد یا مادی بودن ادراکات جزئی (حسی، خیالی و وهمی) اختلاف نظر دارند. ابن‌سینا ادراکات جزئی را منطبع در مغز و ماده می‌داند اما ملاصدرا قائل به تجرد همۀ ادراکات است. در این نوشتار ابتدا توضیحاتی در مورد تعریف علم و مراتب ادراک داده شده است، سپس ادلۀ ابن‌سینا در مورد مادی بودن ادراکات جزئی مورد نقد و بررسی قرار گرفته و مشخص شده که این ادله سینا قابل مناقشه‌اند و دیدگاه ابن‌سینا در مورد مادی بودن ادراکات جزئی قابل پذیرش نیست. در ادامه به بررسی ادلۀ ملاصدرا بر تجرد ادراکات جزئی پرداخته شده است.

Comparative Study of Ibne Sina and Mulla Sadra on Perceptions

Ontological discussions of knowledge and perception are one of the important issues that philosophers and scientists have commented on. Among the Muslim Philosophers, Ibne Sina and Mulla Sadra have discussed the issue of knowledge and perception in detail. According to these two philosophers, knowledge by acquisition is divided into sensual, imaginative, hallucinatory and intellectual. From the viewpoint of Ibn Sina and Mulla Sadra, intellectual knowledge is abstract, but they differ about the nature of perceptions (sensual, imaginative, hallucinatory), that is, whether they are abstract or material in nature. Ibne Sina believes that perceptions are impressive in the brain and matter, whereas, Mulla Sadra believes in the abstraction of all perceptions irrespectively. This article, first, provides an explanation about the definition of science and the levels of knowledge; then, it critically looks at Ibne Sina’s argument about the materiality of perceptions. The article points out that the arguments of Ibne Sina is controversial and his view of the materiality of the perceptions is not acceptable. The article then investigates the arguments of Mulla Sadra about the abstract nature of perceptions.