بازخوانی حقیقت تکامل انسان در قرآن بر اساس اندیشه‌های صدرالمتالهین

بررسی حقیقت انسان و چگونگی تکامل او از جمله مسائل مهم در قرآن کریم و فلسفۀ اسلامی است. ملاصدرا با توجه به نظریۀ حرکت جوهری و با تکیه بر آیاتی که به رجوع تدریجی و صیرورت انسان به سوی الله اشاره دارد، به تبیین تکامل انسان پرداخته است. در آیات قرآن کریم و حکمت متعالیه تکامل انسان در دو بعد روح و جسم امکان‌پذیر است. کمال جسمانی انسان رسیدن به مرحله تسویه و نفخ روح است، اما تکامل روح انسان از منظر قرآن و حکمت متعالیه به اسبابی همچون کمال عقل نظری و عملی، افاضات ربانی، محبت و عشق، یاد خدا، الهام گرفتن از ملائکه و مدد انسان کامل وابسته است. مقالۀ حاضر به روش توصیفی‌‌‌‌تحلیلی و با توجه به مبانی ملاصدرا، به تبیین اسباب و عوامل تکامل انسان پرداخته و در نهایت به این نتیجه می‌رسد که نهایت تکامل انسان در ورود به مقام عقل بالفعل و فنای فی الله از طریق حرکات ذاتی و تبدلات جوهری امکان‌پذیر است. مصداق بار یافتن به مراحل اعلای تکامل، امام و خلیفۀ الهی بر روی زمین است.