طیف‌های شتاب طرح لرزه‌ای سطح زمین تحت اثر تونل‌های مترو شهری با مقطع دایروی در خاک‌های آبرفتی

متروهای شهری که با کمک ماشین‌های حفر تونل (tbm) با مقطع دایره‌ای ایجاد می‌گردند، کاربرد زیادی در زمینه حمل‌ونقل دارند. سازه‌های مدفون بسته به شکل هندسی، عمق دفن و پارامترهای مختلف ژئوتکنیکی و لرزه‌ای رفتار متفاوتی از خود در هنگام وقوع زلزله نشان می‌دهند. وجود این سازه‌ها در زمین باعث تغییر در وضعیت حرکت‌های لرزه‌ای در سطح زمین خواهد شد. طراحی سازه‌های سطح زمین در حوزه دور از گسل، با شتاب افقی حداکثر زمین در آن منطقه مرتبط است. لذا در این مطالعه سعی شد با تغییر در عمق جایگذاری، قطر، ضخامت پوشش تونل و همچنین تغییر در مشخصات خاک، فرکانس مجموعه خاک و تونل را تغییر داد و شتاب افقی ماکزیمم سطح زمین در حضور تونل را برای خاک نوع 4 بر اساس آیین‌نامه 2800 ایران محاسبه کرد. در نهایت رابطه‌ای بین شتاب ماکزیمم افقی سطح زمین و فرکانس مجموعه خاک و تونل منجر به تولید مولفه افقی طیف شتاب خواهد شد. نتایج نشان‌دهنده آن است که در اکثر نواحی بازه فرکانس مورد بررسی، شتاب‌های طیفی در مدل‌های بدون حضور تونل مقدار بیشتری را در مقایسه با مدل‌هایی که تونل در خاک مدفون‌اند، خواهد داشت. تقویت و عدم تقویت شتاب سطح زمین وابسته به پریود توده خاک و تونل، مشخصات مدل مورد بررسی و وضعیت نقطه مورد بررسی در سطح زمین نسبت به تونل است. تغییرات شتاب طیفی با پریود مدل‌های مورد بررسی در حالت عدم حضور تونل، به‌صورت تابع درجه سوم است. با استفاده از نرم‌افزار المان محدود plaxis 2d و ansys، مطالعه به‌صورت موردی به روی تونل متروی دهلی با مولفه‌های افقی زلزله‌های مشابه با خاک محل احداث انجام گرفت.

Seismicity Acceleration Spectrum of Ground Surface under the Effects of Urban Metro Tunnels with Circular Cross Section in Alluvial Soils

Summary Urban subways in the ground would change its seismic movements. Designing ground surface structure in far filed is related to the horizontal component of acceleration at the ground surface in that area. Therefore, an attempt has been made in this study to change the frequency of soiltunnel systems and to calculate the maximum horizontal acceleration of the ground surface due to tunnel presence through changing in tunnel placement depth, its diameter and its lining thickness as well as changing the soil properties. The maximum horizontal acceleration of the ground surface has been calculated in the presence of the tunnel for soil type 4 based on code 2800. The relationship between the maximum horizontal acceleration of the ground surface and the frequency of the soiltunnel systems will result in the production of a horizontal acceleration spectrum. In the frequency range studied, spectral accelerations in models without a tunnel have mainly higher values compared to those models that have a tunnel buried in the soil. Amplification and deamplification of the ground surface acceleration is dependent on the period of soiltunnel systems, the properties of the model under study and the position of the point studied at the ground surface.   Introduction 9 acceleration records of known influential earthquakes, 33 models (in presence of tunnel) and 7 models (in absence of tunnel) have been used in this study. Overall, about 360 nonlinear dynamic analyses have been carried out. These analyses have been made for multilayered soil while the nonlinear effects of the soil and its interaction with the surrounding structures have been considered.   Methodology and Approaches This study has been conducted on a Delhi subway tunnel. ANSYS and Plaxis2D software packages have been used for the study. The ANSYS software has been used for modal analysis, obtaining the frequencies and mode shape of the soiltunnel systems, while the Plaxis2D software has been used to analyze the time history and obtaining the acceleration values of key points of the model. Elastoplastic MoherCoulomb model has also been used to model the soil.   Results and Conclusions In most cases (11 out of 14 cases), amplification of ground acceleration is observed at a depth of 20 m. 9 of the 14 ground acceleration amplification are related to a tunnel with a smaller radius (3.13 m). Whatever the tunnel center image is taken away from the ground surface, we will have higher number of points in which acceleration amplification of the ground surface occurs.