بررسی و تحلیل روند توسعه فضایی-کالبدی منطقه کلانشهری تهران بین سال‌های 1365 الی 1395

بیشتر کلان‌شهرها فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و مراکز تصمیم‌گیری را در خود جای داده و تمرکزهای منطقه‌ای و انباشتگی شهری به وجود آورده‌اند که به الگوی توسعه فضایی مرکزپیرامون منجر شده است. کلانشهر تهران به‌عنوان قطب جذب جمعیت در سطح منطقه و کشور عمل کرده است اما نتوانسته باعث توزیع امکانات و جمعیت به دیگر سکونتگاه‌های اطراف منطقه گردد. هدف این مقاله بر اساس موارد مذکور شناسایی و تحلیل اثرات توسعه کلانشهر تهران با کمک دو رویکرد رشدتوسعه‌ای و ساختاریفرمی است تا از این طریق نحوه رشد و توسعه کلانشهر تهران و اثرات آن بر مناطق پیرامونی خود بین سال‌های 1365 الی 1395 مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. شاخص‌های مورداستفاده در این دو رویکرد شامل ضریب جینی و منحنی لورنز، آنتروپی شانون، شاخص هلدرن، تراکم جمعیتی، نسبت مساحت ساخته‌شده به کل مساحت منطقه، شاخص هرفیندال، شاخص هندرسون، ضریب گری، و ضریب موران است که در این مطالعه از ضریب موران در سطح محدوده مجموعه شهری تهران استفاده شده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد روند توزیع و نشر توسعه در مجموعه شهری تهران بین سال‌های 1365 الی 1395 از کلانشهر تهران به سوی غرب و جنوب، شامل شهرهای کرج، اسلامشهر و رباط‌کریم و همینطور ایجاد سکونتگاه‌های غیررسمی در محور تهران کرج و تهراناسلام‌شهررباط‌کریم بوده است و سایر نواحی محدوده آنچنان در توزیع و پراکنش جمعیت و توسعه نقشی نداشته‌اند.

A Study and Analysis of Physical-Spatial Development of Tehran Metropolitan Area between 1986 and 2016

Having embedded most of the economic, social activities and decisionmaking bodies within them, metropolitan cities are creating regional centralization and urban accumulation which leads to the development of coreperipheral model. Although Tehran metropolitan city has been a population attraction in a county and regional level, it has been unable to distribute facilities and population to other surrounding residential areas. Considering the mentioned factors, this paper is aimed at identifying and analyzing the effects of the development of Tehran metropolitan area through growthdevelopment and structureform approach. Having done so, the explanation of how Tehran city has developed and affected the surrounding areas between 1986 and 2016 is also provided. The indexes used in these two approaches are as follows: Gini coefficient and the Lorenz curve, Shanon entropy, Heldern model, population density, constructed and total area ratio, Herfindahl index, Henderson index, Geary coefficient, and Moran coefficient. The last one on the urban scale of Tehran is used in this study. The findings show that the trend of development and distribution of Tehran urban complex between 1986 and 2016 is towards west and south, including Karaj, Islamshahr, Robat karim and the construction of informal residential areas on Tehrankaraj and IslamshahrRobat karim routes. Other regions of the area did not play a key role in spatial distribution of population.