بررسی برخی از عناصرِ سنت‌های ‌‌علمی اسلامی در قرون ‌‌میانه و تداوم و تاثیر آن‌ها تا آغاز رنسانس علمی (قرون ‌‌4 تا 8 ق/ 10 تا 14 م)

«تداوم و عدم تداومِ» سنت‌های علمی قرون ‌‌میانه، و تاثیر آن‌ها در پیدایش و ظـهور رنسانس علمی، مسیله‌ای نسبتاً پیچیده است و به موضوعِ مناقشه‌ای جدی و دامنه‌دار بین دانشمندان و صاحب‌نظرانِ برجسته تاریخ علم در اوایل قرن بیستم بدل شده است. این مسیله از آن‌جا ناشی شد که برخی دانشمندان غربی به این باور رسیدند که آغاز و پیدایش رنسانس علمی صرفاً مدیون علم کلاسیک، زنجیره‌ای از کشفیات جدید و تحولات فکری، و دگرگونی در مفاهیم بنیادین است؛ از سوی دیگر بر این امر تاکید ورزیدند که نیرو و توان انقلاب علمی صرفاً از تصور جدیدی از طبیعت یا تصور جدیدی از روش خاص پژوهیدن در اسرار طبیعت برگرفته شده است. بر اساس این نظریه، مقوله‌ای به نام علم قرون ‌‌میانه ـ به طور اخص سنت‌های ‌‌علمی اسلامی ـ و استمرار و تداوم آن‌ها و همچنین نقش و تاثیرشان در پیدایش و شکل‌گیری رنسانس علمی بی‌معنی است. حال این سوال مطرح می‌شود که «جایگاه علمی قرون ‌‌میانه در عالم علم از چه قرار بوده است؟» یا «در دورانی نسبتاً طولانی از قرون ‌‌میانه، که علم کلاسیک در غرب مسیحی در حال انحطاط به سر می‌برد، این سنت علمی در کجا و در چه نقطه‌ای از جهان، به‌جز پهنه وسیعی از حوزه تمدن اسلامی، پرورش یافت و بالید و سرانجام، با «استمرار و تداوم»، به‌صورت «انباشتی علمی» به غرب مسیحی انتقال یافت؟» مگر در آن‌جا (غرب مسیحی) نبود که دانشمندان غربی با «استادی‌یافتن» بر انبوهی از آثار و منابع علمی اسلامی و یونانی، و نقد و سنجش عالمانه و تحلیلی روش‌مندانه، حیات فکری و عقلانی آن سرزمین را از اساس تغییر دادند؟ بنابراین، علم کلاسیک و کشفیات و تحولات دوران نوزایی همه آن چیزی نیست که اسباب رنسانس علمی را فراهم کرد؛ از این‌رو، تداوم علمی قرون ‌‌میانه و به‌خصوص سنت‌های ‌‌علمی اسلامی، به‌منزله بخش مهمی از مبانیِ رنسانس علمی، از جایگاه خاصی در این زمینه برخوردار است. تلاش این مقاله بر این است تا به برخی از عناصر سنت‌های ‌‌علمی اسلامی و تداوم و تاثیر آن‌ها ـ به‌منزله دست‌مایه آغاز رنسانس ـ علمی بپردازد