مطالعه انتقادی سیاست‌ها و رویکردهای تولید برنامه‌های دینی در تلویزیون

در این مقاله از میان سه منظر مخاطبان، محتوای برنامه، و نظام تولید در بررسی تلویزیون به منظر سوم تاکید می‌شود و، با بررسی نظام تولید برنامه‌‌های دینی تلویزیون، تلاش می‌شود که سیاست‌ها و رویکردهای برنامه‌‌های دینی، به‌منزله بخشی از نظام تولید، تبیین شوند. بستر یا چهارچوب نظری این بررسی تیوری‌های مرتبط با اقتصاد سیاسی رسانه است که مفاهیمی همچون مالکیت، اقتصاد سیاسی، و سیطره (hegemonie) را در نظام تولید و تعیین سیاست‌ها و رویکردها موثر می‌‌داند. روش دستیابی به این مقصود مطالعه کیفی بوده است که در آن از سویی، اسناد سازمان صداوسیما بررسی شده و از سوی دیگر، با دست‌اندرکاران تولید برنامه‌‌های دینی در سطوح مختلف مصاحبه عمیقی صورت گرفته است تا از مجموع آن بتوان به چشم‌‌اندازی در این زمینه دست یافت. از مجموع مباحث می‌‌توان نتیجه گرفت که در برنامه‌‌های دینی تلویزیون ایران می‌‌توان حداقل به چهار سیاست و رویکرد عمده اشاره کرد: مناسبت‌‌گرایی، تاکید بر احساسات دینی، نگاه کارکردی به دین، و حمایت از حکومت دینی. علت این رویکردها را می‌‌توان تثبیت سیطره مورد نظر دانست که نتیجه آن‌ها شکل‌‌گیری فرایندهای عرفی در برنامه‌‌های دینی تلویزیون است.