علل کمبود تبادل خاطرات جنگ ایران و عراق در محافل غیر رسمی شهر تهران

جنگ از مهم‌ترین ‌‌وقفه‌های تاریخی هویت‌‌ساز در حیات هر ملت است که جوامع، پس از پایان‌‌یافتنش، درصدد حفظ یاد و خاطرات آن برمی‌آیند. تنوع و تکثر راویان جنگ و دیدگاه‌های متفاوت آن‌ها روایات متعددی را رقم می‌زند که فقط در صورت کنار هم قراردادن آن‌ها می‌توان به تصویری واقعی از جنگِ رخ‌‌داده نزدیک شد؛ با این ‌‌حال روایت رسمی دولتی، با استفاده از امکاناتی که دراختیار دارد، در پی ارایه تصویری یک‌دست و همگون از جنگ است و بازتاب‌های اجتماعی روایات عاملی محدودکننده‌ می‌شوند، به ‌طوری ‌که دولت دیگر قادر به ترسیم چهره واقعی جنگ نخواهد بود. از این‌رو پویایی روایات خُرد مردمی در بیان خاطرات جنگ، برای تعدیل روایت رسمی، از اهمیت زیادی برخوردار است؛ اگرچه آن‌چه در ایران در زمینه خاطرات جنگ مشاهده می‌شود بیش‌تر رکود و انفعال است.پژوهش حاضر از نظریات هالبواکس استفاده کرده است، به‌ویژه در زمینه «بازگوکردن» خاطرات شخصی که اولین حلقه ارتباط میان خاطره شخصی و خاطره جمعی است و «تبادل خاطرات» که برای شکل‌‌دادن به حافظه تاریخی افرادی که در جنگ حضور نداشته‌اند، الزامی می‌نماید. این پژوهش همچنین از آرای ریکور در خصوص ضرورت ارتباط بین‌ نسلی برای پیوند خاطره فردی و جمعی و آسیب‌های خاطره در محافل غیر رسمی، که بعضاً باعث کمبود خاطره در این محافل می‌شود، بهره گرفته است؛ با این ‌‌حال، با نظر ‌‌به مختصات بومی جنگ ایران و عراق و زمینه‌های اجتماعی خاص جامعه ایرانی،‌ توضیح پیچیدگی این مسیله صرفاً با استفاده از این نظریه‌ها ممکن نیست؛ از این رو برای کشف علل اختصاصی کمبود تبادل خاطرات در محافل غیر رسمی روش کیفی و مصاحبه‌های عمیق به کار گرفته شده و فقط در مرحله تحلیل یافته‌ها از پیشینه نظری موجود جهت، چهارچوب ارجاعی مورد استناد، استفاده شده است.یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که عواملی چون امتیازهای داده‌شده به رزمندگان، فرافکنی مشکلات فضای سیاسی موجود به رزمندگان، ایجاد هاله قدسی پیرامون جنگ، پرهیز از ریا، بی‌‌انگیزگی مخاطبان نسبت به موضوع جنگ، دردناکی صحبت از جنگ، و درنهایت کمبود گفت‌وگو در محافل غیر رسمی از اصلی‌ترین ‌‌علل کمبود تبادل خاطره در این محافل است.