بررسی اثر کادمیوم و نیکل بر الگوی تولید آلکالوییدها در گیاه پروانش (Catharanthus Roseus (L.) G. Don)

گیاه گرمسیری catharanthus roseus حاوی آلکالوییدهای با ارزش دارویی مانند وین‌بلاستین و آجمالیسین است. از آنجا که مقدار و الگوی تولید آلکالویید تحت تاثیر عوامل محیطی مختلفی قرار میگیرد، در این مطالعه تاثیر دو عنصر کادمیوم و نیکل بر پارامترهای تولید آلکالویید بررسی شد. گیاهان در شرایط گلخانه و با استفاده از بستر خنثی پرلیت و محلول غذایی کاشته شدند و در یک طرح بلوک کامل تصادفی با غلظت‌های مختلف کادمیوم و نیکل تیمار شدند. غلظت عناصر کادمیوم و نیکل، کلروفیل و آلکالویید کل برگ‌ها اندازه‌گیری شد و الگوی باندهای آلکالوییدها با روش کروماتوگرافی لایه نازک با استفاده از نور ماورا بنفش و معرف‌های اختصاصی آلکالوییدها (سریک آمونیوم سولفات و معرف دراژندورف) تعیین شد. نتایج نشان داد که علایم بارز سمیت کادمیوم در گیاه در غلظت 10 و بیشتر از آن و نیکل در غلظت 50 میکرومولار و بالاتر با کاهش محتوای کلروفیل و کلروز بین رگبرگی بروز می‌کند. با افزایش غلظت، محتوای هر دو عنصر و آلکالویید قابل استخراج افزایش یافت اما در شرایط غلظت بالای کادمیوم غلظت آلکالویید کاهش یافت. الگوی کروماتوگرافی آلکالوییدها نیز نشان دهنده بروز تفاوت‌هایی بود. تیمار با کادمیوم و نیکل باعث پیدایش و یا تشدید باندهای آلکالوییدهای با rf متوسط مانند وینکولیدین و آلکالوییدهای با rf کم مانند سرپنتین شد. بر این اساس کادمیوم و نیکل با افزایش تولید آلکالوییدهای فراوانتر، افزایش تجمع برخی از آلکالوییدهایی که در شرایط عادی به میزان کم در گیاه تولید می‌شوند و همچنین افزایش نسبت محتوای آلکالویید سلول‌ها به بیوماس، بر افزایش محتوای آلکالوییدی برگ‌ها اثر دارند.