بررسی اثر تراکم، فاصله ردیف و ژنوتیپ بر صفات فیزیولوژیک در عدس تحت شرایط دیم

به‌منظور بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد و صفات فیزیولوژیک دو ژنوتیپ عدس کیمیا و بیله سوار، آزمایشی به‌صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات دیم خدابنده زنجان در دو سال زراعی 1394 تا 1396 اجرا شد. سه فاصله بین ردیف (15، 20 و 25 سانتی‌متر) و شش سطح تراکم بذر (150، 175، 200، 225، 250 و 275 بذر در مترمربع) در نظر گرفته شد. بین دو سال اجرای آزمایش تفاوت معنی‌داری از نظر عملکرد کل در سطح یک درصد مشاهده شد. بین فواصل کاشت از نظر دمای برگ، هدایت روزنه‌ای، co2 زیر روزنه‌، میزان فتوسنتز در سطح احتمال پنج درصد و عملکرد کل در سطح احتمال یک درصد تفاوت معنی‌داری مشاهده شد. بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه از نظر دمای برگ و عملکرد کل در سطح احتمال یک درصد و کارایی مصرف آب در سطح احتمال پنج درصد اختلاف معنی‌دار مشاهده شد. با افزایش فاصله بین ردیف‌ها دمای برگ بیشتر شد، به‌طوری‌که بیشترین و کمترین دما به ترتیب در فاصله بین ردیف 25 و 15 سانتی‌متر مشاهده شد. بیشترین و کمترین میزان هدایت روزنه‌ای نیز به ترتیب در فاصله بین ردیف 15 و 25 سانتی‌متری به‌دست آمد. افزایش فاصله ردیف از 15 به 25 سانتی‌متر عملکرد کل را کاهش داد. در فاصله ردیف 15 سانتی متری کمترین دمای برگ و بیشترین میزان هدایت روزنه ای، co2 زیر روزنه و میزان فتوسنتز مشاهده شد و بیشترین میزان عملکرد نیز در این فاصله کشت بدست آمد؛ بنابراین با انتخاب این فاصله ردیف، از نظر این صفات فیزیولوژیک نیز مزرعه در وضعیت مطلوب تری قرار گرفته و در نهایت عملکرد بالاتری به‌دست آمد. بیشترین و کمترین عملکرد به ترتیب مربوط به تراکم بذر 225 و 150 بود. البته تراکم 225 با تراکم 200 تفاوت معنی‌داری نداشت. بنابراین، جهت کشت عدس دیم بهترین تراکم 200 دانه در مترمربع و بهترین فاصله ردیف برای کاشت 15 سانتی‌متر بود.

investigation of the effect of density, row spacing and cultivar on physiological traits in lentils in rainfed conditions

in order to investigate the effect of plant density on yield and physiological traits of two cultivars of lentils kimia and bilesvar, a factorial split plot experiment with a randomized complete block design with three replications was conducted at khodabandeh dryland research station in zanjan in two cropping years 2015 to 2017. three spacing between rows (15, 20 and 25 cm) and six levels of seed density (150, 175, 200, 225, 250 and 275 seeds per m2) were considered. between the two years of the experiment, a significant difference was observed in terms of total yield at the 1%. in terms of the parameters of leaf temperature, stomatal conductance, substomatal co2, photosynthesis rate at 5% and total yield at 1%, significant difference was observed between planting intervals. significant difference was observed between the studied genotypes in terms of leaf temperature and total yield at 1% and water use efficiency at 5%. as the distance between the rows increased, the leaf temperature increased, so that the highest and lowest temperatures were observed at the distance between the rows of 25 and 15 cm, respectively. the highest and lowest stomatal conductance were obtained at the distance between rows of 15 and 25 cm, respectively. increasing the row spacing from 15 to 25 cm decreased the total yield. at 15 cm row spacing, the lowest leaf temperature and the highest stomatal conductance, substomatal co2 and photosynthesis rate were observed, and the highest yield was also obtained in this row distance; therefore, by choosing this row distance, in terms of these physiological traits, the farm will be in more favorable condition and eventually a higher yield will be obtained. the highest and lowest yields were related to seed densities of 225 and 150, respectively. of course, the density of 225 was not significantly different from the density of 200. therefore, for the cultivation of dry lentils, the best density was 200 seeds per square meter and the best row spacing for planting was 15 cm.