تاثیر تنش خشکی انتهای فصل بر رنگدانه‌های فتوسنتزی و ارزش غذایی ارقام گندم نان (triticum aestivum l.) در شهر کرمان

در عمده مناطق تحت کشت گندم در جهان تنش خشکی در طول مراحل زایشی منجر به کاهش قابل توجه عملکرد دانه آن می‏گردد. لذا با توجه به اقلیم خشک و نیمه خشک کشور و جمعیت پیش رو شناسایی ارقام متحمل به خشکی و صفات مرتبط با آن ضرورت دارد. بر همین اساس پژوهشی به صورت طرح بلوک‏های کاملاً تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال زراعی 96-95 انجام گردید. تیمارهای آزمایش شامل 28 رقم گندم نان بود که در دو محیط متفاوت (شرایط نرمال و تنش خشکی) کشت گردید. بای پلات‏های gge یکی از دقیق و کارآمدترین مدل‏های چند متغیره هستند که نوع ژنوتیپ× صفت (g×t) این بای پلات به روابط بین صفات در ژنوتیپ‏ها می‏پردازد. بردارهای موجود در بای پلات نشان دادند که ارتباط مثبت و قوی بین صفات فیزیولوژیک از جمله غلظت رنگدانه‏های فتوسنتزی، شاخص کلروفیل و محتوای نسبی آب با عملکرد در هر دو شرایط آبیاری نرمال و خشکی انتهای فصل وجود داشت. در شرایط تنش غلظت عناصر با عملکرد دارای همبستگی منفی بودند اما این درحالی بود که با آبیاری نرمال تنها عناصر میکرو دارای همبستگی منفی بود. با توجه به نمودار بای پلات ژنوتیپ‏های روشن، پیشگام، زاگرس، امید و باران به عنوان بهترین ژنوتیپ‏ها برای بعضی صفات یا همه صفات در شرایط تنش خشکی معرفی‏شدند. از طرف دیگر ارزیابی تحمل ژنوتیپ‏ها با شاخص‏های تحمل نیز نشان داد که شاخص‏های mp، gmp و sti دارای همبستگی مثبت و معنی‏داری با عملکرد دانه بوده و برهمین اساس الوند و امید به ترتیب به عنوان ژنوتیپ‏های متحمل و حساس شناسایی شدند. با توجه به نتایج حاضر، بای پلات gt و شاخص‏های تحمل (mp، gmp و sti) می‏توانند روش مناسبی برای ارزیابی برتری صفات و شناسایی ژنوتیپ‏های متحمل باشند. همچنین رنگدانه‏‏های فتوسنتزی و غلظت عناصر می‏توانند معیار مناسبی جهت بهبود عملکرد دانه به ویژه در شرایط تنش باشند.

effect of terminal drought stress on photosynthetic pigments and nutritional value of bread wheat cultivars (triticum aestivum l.) in kerman

in most of the wheat cultivated areas in the world, drought stress during the reproductive stages leads to a significant reduction in grain yield. therefore, considering the arid and semi-arid climate of this country and the increased population ahead, it is necessary to identify cultivars tolerant to drought and related traits. on this basis, the present study was conducted as a randomized complete block design with three replications in the research farm of the faculty of agriculture, shahid bahonar university of kerman in 2016-2017 cropping year. experimental treatments included 28 bread wheat cultivars which were cultivated in two different environments (normal conditions and drought stress). gge bipolates are one of the most accurate and efficient multivariate models. the gt type of this biplot deals with the relationships between traits in genotypes. based on the results, the vectors in biplot showed that there was a strong and positive correlation between physiological traits such as chlorophyll pigments concentration, carotenoids, chlorophyll index, and relative water content with yield in both normal irrigation and terminal drought conditions. under stress conditions, the concentration of elements had a negative correlation with yield, but this was with normal irrigation, whereas only microelements had a negative correlation. according to the biplot diagram, roshan, pishgam, zagros, omid, and baran genotypes were introduced as the best genotypes for some or all of the traits under drought stress. on the other hand, evaluation of tolerance of genotypes with tolerance indices also showed that mp, gmp and sti indices had a positive and significant correlation with grain yield and therefore alvand and omid were identified as tolerant and sensitive genotypes, respectively. according to the present results, g×t biplot and tolerance indices (mp, gmp, and sti) can be a good way to evaluate the superiority of traits and identify tolerant genotypes, and by this way, superior genotypes with high production capacity and desirable traits can be used in drought tolerance breeding programs. also, photosynthetic pigments and element concentrations can be a good criterion for improving grain yield, especially under stress conditions.