اثرات برخی کودهای آلی و شیمیایی بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیکی و اسانس گیاه دارویی بادرشبویه (dracocephalum moldavica l.)

در پژوهش حاضر اثرگذاری کودهای آلی و شیمیایی بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیکی (ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، محتوای نسبی آب برگ، وزن تر و خشک گیاه)، اسانس و ترکیبات موثره اسانس گیاه دارویی بادرشبویه در قالب طرح بلوک‌های کاملاً تصادفی در چهار تکرار در دو سال زراعی 1398 و 1399 بررسی شد. تیمارها شامل تیمار شاهد (عدم کود دهی)، کودهای اسبی، گوسفندی، گاوی، مرغی، ورمی‌ کمپوست و کود کامل شیمیایی npk (20-20-20) بود. ساختار هوایی نمونه‌های گیاهی، قبل از زمان گلدهی در زمان اوج رویش (200-210 برگی) به طور جداگانه از هر کدام از تیمارهای مورد بررسی تهیه شدند. بیشترین میزان وزن خشک (14/7-11/9 گرم در گیاه) و اسانس (1/05-1/1 درصد) متعلق به تیمار کود کامل شیمیایی npk بود، لیکن مشاهده گردید که کودهای مرغی و ورمی ‌کمپوست از لحاظ این صفات در گروه مشابه، قرار گرفتند. تعداد 18 ترکیب موثره در اسانس نمونه‌های گیاهی تحت تیمارهای مختلف بدست آمد. سه ترکیب ژرانیول، ژرانیال و ژرانیل ‌استات از دسته مونوترپن‌های اکسیژن‌ دار در تیمارهای مختلف، بیش از 70 درصد اسانس را به خود اختصاص دادند. بالاترین مقادیر ترکیبات غالب اسانس شامل ژرانیول (31/2-34/2 درصد) در تیمار ورمی‌کمپوست و کود کامل؛ ژرانیال (26/7- 27/3 درصد) در تیمار کود کامل؛ ژرانیل ‌استات (28/7-25/9 درصد) در تیمار ورمی‌ کمپوست؛ بدست آمد. در هر دو سال انجام این پژوهش مشخص گردید که بالاترین ضرایب همبستگی بوجود آمده بین اسانس با مواد موثره لیمونن، لینالول، ژرانیول، ژرانیال، نریل‌استات، ژرانیل‌استات وجود داشت. به­نظر می‌رسد کودهای آلی به دلیل افزایش جذب و تحلیل مواد غذایی، مقدار و ترکیبات اسانس را افزایش دادند.

The effect of organic and chemical fertilizers on morpho-physiological traits and essential oil in Dracocephalum moldavica L.

In this research the effects of organic and chemical fertilizers on morpho-physiological traits (plant height number of lateral stem, relative water content in leaf, fresh and dry matter of plant), essential oil content and composition of Dragonhead were investigated. This research was conducted in a randomized complete block design with 4 replications in 2019 and 2020. Treatments were: control (no fertilizer), cow manure, sheep manure, poultry manure, horse manure, vermicompost and NPK fertilizers (20-20-20). Shoot of plant samples before flowering stage at the end of vegetative stage (200-210 leaf) were prepared from treatments separately. The most weight of dry matter (11.9-14.7 g.plant-1) and essential oil content (1.1-1.05%) were observed in chemical fertilizer that was the same group with vermicompost and poultry manure. Geraniol, geranial and geranyl acetate which are classified as non cyclic monoterpene, made more than 70% of essential oil content in different treatments. There were 18 components in essential oil of treated plants. The greatest amount of major components were geraniol (31.2-34.2 %) in NPK fertilizer and vermicompost, geranial (26.7-27.3%) in NPK fertilizer; and geranyl acetate (28.7-25.9%) in vermicompost. In each of the two years of the experiment, it was observed that the most significant correlation indices were between essential oil content with linalool, limonen, geranial, geraniol, neryl acetate, and geranyl acetate. It seems that organic fertilizers increased the nutrient uptake and assimilation and consequently the amount and components of essential oil of the plant increased.