مطالعه بازده و ترکیبات تشکیل ‌دهنده اسانس در اندام‌های مختلف گل اروانه اورامانی (Hymenocrater Longiflorus Benth.) رویش‌ یافته در رویشگاه طبیعی استان کردستان

گل اروانه اورامانی (hymenocrater longiflorus benth.) متعلق به تیره نعناعیان (lamiaceae)، از گیاهان دارویی و معطر بومی ایران است. این گیاه دارای خواص ضد میکروبی، ضد قارچی و ضد اکسایشی بوده و در طب سنتی در درمان بیماری های پوستی استفاده می گردد. در این پژوهش، شاخساره گیاه مذکور از رویشگاه طبیعی آن جمع آوری و سپس اسانس اندام های مختلف آن (برگ، گل و ساقه) با روش تقطیر با آب به کمک دستگاه کلونجر استخراج گردید. آنالیز اسانس ها به کمک دستگاه های کروماتوگرافی گازی متصل به اسپکتروفتومتر جرمی (gc/ms) و کروماتوگرافی گازی مجهز به آشکارساز یونیزاسیون شعله ای (gc/fid) انجام گرفت. نتایج نشان داد که میزان اسانس برگ (0.4%) به مراتب بیش تر از گل (0.2%) و ساقه (0.2%) بود. در هر سه اندام، سزکوئی ترپن ها بخش عمده اسانس را تشکیل می دادند. بیش ترین میزان مونوترپن های هیدروکربنه (20.11%)، مونوترپن های اکسیژنه (17.36%)، سزکوئی ترپن های هیدروکربنه (50.69%) و سزکوئی ترپن های اکسیژنه (27.89 %) به ترتیب در اسانس اندام های ساقه، برگ، گل و ساقه مشاهده گردید. ترکیبات غالب اسانس برگ به ترتیب بتاالمول، بی سیکلوسزکوئی فلاندرن، آلفاپینن و 1و8-سینئول بودند. بی سیکلوسزکوئی فلاندرن، بتاالمول، بتاکالارن و لینالول بخش عمده اسانس گل را تشکیل می دادند و بتاالمول، بی سیکلوسزکوئی فلاندرن، آلفاپینن و سابینن بیش ترین میزان را در اسانس ساقه داشتند. تنوع مشاهده شده در میزان و ترکیبات تشکیل دهنده اسانس اندام های مختلف گل اروانه اورامانی می تواند ما را در شناسایی و بهره برداری از ژنوتیپ های مطلوب در راستای اهلی سازی، کشت و کار و اصلاح این گیاه یاری نماید.

Evaluation of essential oil content and components in different organs of Hymenocrater longiflorus Benth. growing in natural habitat of Kurdistan province

Hymenocrater longiflorus Benth. belongs to the Lamiaceae family, is a medicinal and aromatic plant native to Iran. The antimicrobial, antifungal and antioxidant properties of this plant have been proven and its aerial part is used in the treatment of skin diseases. In this study, the aerial part of this plant was collected from its natural habitat and then the essential oils of different organs (leaf, flower and stem) were extracted by water distillation method using a clevenger apparatus. The essential oils were analyzed using GC/MS and GC/FID. The results indicated that the essential oil content of leaves (0.4%) was much higher than flowers (0.2%) as well as stems (0.2%). In all three organs, sesquiterpenes formed the major part of the essential oil. The highest amount of monoterpene hydrocarbons (20.11%), oxygenated monoterpenes (17.36%), sesquiterpene hydrocarbons (50.69%) and oxygenated sesquiterpenes (27.89%) were observed in the essential oils of stem, leaf, flower and stem organs, respectively. The dominant components of leaf essential oil were β-elemol, bicyclosesquiphellandrene, α-pinene and 1,8-cineole, respectively. Bicyclosesquiphellandrene, β-elemol, β-calarene and linalool were as the major components of flower essential oil. The main constituents of stem essential oil were β-elemol, bicyclosesquiphellandrene, α-pinene and sabinene, respectively. The observed diversity in the essential oil content and composition of different organs of Hymenocrater longiflorus Benth. can be useful for identifying and exploiting the desired genotypes with respect to domestication, cultivation and breeding of this plant.