تاثیر تنش خشکی و تعدیل‌کننده‌های تنش بر صفات بیوشیمیایی گل همیشه‌بهار (calendula officinalis l.)

به منطور بررسی تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی و محلول پاشی با تعدیل کننده های تنش، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار از آبان ماه تا اسفند ماه سال 1397 در گلخانه و آزمایشگاه کشاورزی دانشگاه پیام نور ارومیه اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل دور آبیاری با چهار سطح (3، 6، 9 و 12 روز) و تعدیل کننده های تنش خشکی در چهار سطح (عدم محلول پاشی (شاهد)، محلول پاشی با سالیسیلیک اسید با غلظت 2 میلی مولار، گلایسین بتائین با غلظت 5 میلی مولار و سولفات روی با غلظت 5 در هزار) بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی و تعدیل کننده های تنش بر صفات مورفولوژیک، رنگیزه های فتوسنتزی و درصد و عملکرد اسانس معنی دار بود. بیشترین (0.419 گرم در گلدان) و کمترین (0.045 گرم در گلدان) وزن خشک ریشه به ترتیب از تیمار دور آبیاری سه روز در شرایط محلول پاشی با سولفات روی و دور آبیاری 12 روز در شرایط بدون محلول پاشی به دست آمد. با افزایش دور آبیاری از سه روز به 12 روز ارتفاع بوته، طول ریشه، قطر ریشه، قطر ساقه، محتوای کلروفیل a و b و محتوای نسبی آب برگ کاهش یافت اما پرولین، نشت الکترولیت، درصد اسانس و دمای برگ افزایش معنی داری پیدا کرد. به نظر می رسد در تمام سطوح آبیاری محلول پاشی با گلایسین بتائین در مقایسه با سایر تعدیل کننده ها در افزایش محتوای کلروفیل a، محتوای نسبی آب برگ و کاهش نشت الکترولیت در تمام سطوح آبیاری موثرتر بود. میزان پرولین با کاربرد سولفات روی افزایش معنی داری یافت و محلول پاشی با سالیسیلیک اسید باعث کاهش دمای داخلی برگ گردید. بیشترین دمای داخلی برگ (23.93 سانتی گراد) و پرولین (180.99 میلی مول در کیلوگرم وزن خشک برگ) و کمترین دمای داخلی برگ (21.12 سانتی گراد) و پرولین (131.02 میلی مول در کیلوگرم وزن خشک برگ) به ترتیب از تیمار دور آبیاری 12 و 3 روز حاصل شد. اگر چه بیشترین درصد اسانس (0.13 درصد) از دور آبیاری 9 روز حاصل شد اما با توجه به کاهش شدید رشد گیاه عملکرد اسانس در این تیمار کاهش معنی داری یافت و کمترین مقدار عملکرد اسانس از دور آبیاری 12 روز (0.007 گرم بر گلدان) به دست آمد. بر اساس نتایج به دست آمده در این آزمایش می توان بیان کرد که هر چند با افزایش فواصل آبیاری و به تبع آن بروز تنش خشکی از عملکرد گیاه همیشه بهار کاسته می شود اما با کاربرد تعدیل کننده های تنش خشکی می توان تا حدی اثرات سوء تنش خشکی بر این گیاه را کاهش داد.

Effect of drought stress and stress modifier on biochemical traits of pot marigold (Calendula officinalis L.)

In order to investigate the effect of different levels of drought stress and spraying with stress modifiers, an experiment was conducted in a factorial layout based on completely randomized design in three replications from November to March 2018 at Agricultural greenhouse and laboratory of Payame Noor University of Urmia. The experimental factors included irrigation intervals with 4 levels (3, 6, 9 and 12 days) and drought stress modifiers at four levels (control (no-spraying), spraying with salicylic acid (2 mM), glycine betaine (5 mM) and zinc sulfate (5 g L-1). The results indicated that the effect of different levels of drought stress and stress modifiers were significant on morphological traits, photosynthetic pigments, physiological, essential oil concentration and yield traits. The highest (0.419 g per pot) and the lowest (0.045 g per pot) root dry weight, were obtained from irrigation intervals of 3 days under zinc sulfate and 12 days irrigation without spraying conditions, respectively. With increasing irrigation interval from three days to 12 days, plant height, root length, root diameter, stem diameter, chlorophyll content a and b and relative water content decreased, whereas proline, electrolyte leakage, essential oil concentration and leaf temperature increased significantly. It seemed that at all levels of irrigation, spraying with glycine betaine in comparison with other modifiers was more effective in increasing the content of chlorophyll a and relative water content and decreasing electrolyte leakage at all irrigation levels. By application of zinc sulfate, the amount of proline was significantly increased. Spraying with salicylic acid reduced the internal leaf temperature. The highest internal leaf temperature (23.93 °C) and proline (180.199 mmol/kg DW) and the lowest internal leaf temperature (21.12 °C) and proline (131.02 mmol/kg DW) were obtained from irrigation intervals of 12 and 3 days, respectively. Although the highest essential oil concentration (0.13%) was obtained from the irrigation interval of 9 days, however, due to the severe decline in plant growth, essential oil yield decreased significantly in this treatment. The lowest essential oil yield was obtained from irrigation interval of 12 days (0.007 g per pot). Based on the results obtained in this experiment, it can be stated that although increasing the irrigation intervals and consequently the occurrence of drought stress, yield of marigold plant is reduced, by using drought stress modifiers we can reduce the effects of drought stress on this plant.