تعیین حد آستانه تحمل به شوری و اثرات استفاده از آب شور بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه شنبلیله (.trigonella foenum-graceum l)

این تحقیق به منظور تعیین حد آستانه تحمل به شوری و ارزیابی اثرات مصرف آب شور بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در شرایط گلخانه‌ای انجام شد. تیمارهای مورد نظر شامل هفت سطح شوری (12، 10، 8، 6، 4، 2، 0.5 دسی زیمنس بر متر) بود که از اختلاط آب شور زیرزمینی (14 دسی زیمنس بر متر) و آب غیر شور حاصل گردید. این تیمارها با در نظر گرفتن 30 درصد کسر آبشویی جهت شستشوی املاح از نیمرخ خاک و جلوگیری از تجمع آنها در منطقه ریشه بود. به منظور کنترل شوری خاک، حجم و هدایت الکتریکی آب آبیاری و آب زهکش شده در تمام عملیات آبیاری، اندازه‌گیری ‌شد. طرح آماری مورد استفاده به صورت بلوک کامل تصادفی با سه تکرار بود. در این تحقیق، از مدل‌های مختلف تجربی برای تعیین حد آستانه تحمل به شوری، شیب کاهش عملکرد دانه، مقدار شوری که در آن عملکرد به اندازه 50درصد کاهش می‌یابد (ec50) و نیز شاخص تحمل به شوری استفاده شد. نتایج نشان داد که از نظر آماری تفاوت معنی‌داری بین سطوح مختلف شوری وجود داشت. بر اساس نتایج حاصله، اعمال شوری موجب کاهش طول نیام، وزن نیام، تعداد دانه در نیام، تعداد نیام در بوته، تعداد دانه پر در بوته، نسبت دانه پر به پوک، وزن خشک اندام هوایی، وزن کاه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت و کارایی مصرف آب و افزایش درصد دانه پوک گردید. اگرچه تنش شوری بر اغلب صفات مورد مطالعه اثر بازدارنده داشت، لیکن روند این تاثیر بسته به نوع صفت متفاوت بود. بر اساس مدل خطی، حد آستانه تحمل به شوری شنبلیله 1.28 دسی زیمنس بر متر و شیب کاهش عملکرد آن 4.91 درصد برآورد گردید. این در حالی است که مطابق با مدل‌های غیر خطی، کاهش 10 و 25 درصدی در عملکرد نسبی دانه به ترتیب در شوری عصاره اشباع خاک 3.38 و 6.28 دسی زیمنس بر متر اتفاق افتاد. بر اساس نتایج این تحقیق، مقدار شوری که در آن عملکرد نسبی دانه به میزان 50 درصد کاهش یافت (ec50) در شوری خاک 11.67 دسی زیمنس بر متر مشاهده گردید. در این تحقیق، شاخص تحمل به شوری شنبلیله 12.24 محاسبه شد. بنابراین، بر اساس اعداد حد آستانه تحمل به شوری، شیب کاهش عملکرد و شاخص تحمل به شوری، می‌توان شنبلیله را از نظر عملکرد دانه در گروه گیاهان نسبتا حساس به شوری طبقه‌بندی کرد.

Determination of salt tolerance threshold and effects of using saline water on grain yield and yield components of fenugreek (Trigonella foenum-graceum L.)

Land salinization is a major limiting factor for conventional crop production. Cultivation of salt tolerant medicinal plants has been suggested as one of the strategy for utilizing saline soil and water resources. Fenugreek (Trigonella Foenumgraecum L.) is one of the medicinal plants that has a long history of use in traditional medicine and has many therapeutic properties. This research was conducted to determine the salt tolerance threshold and to evaluate effects of utilizing saline water on grain yield and yield components under greenhouse conditions. Treatments were included seven levels of salinity (0.5, 2, 4, 6, 8, 10 and 12 dS/m) obtained by mixing saline groundwater (14 dS/m) and fresh water resources. A leaching fraction of 30 percent was considered to wash out some excess salts from soil profile and preventing their accumulation in the root zone. In order to control soil salinity, the amount and electrical conductivity of both irrigation and drainage water was measured in all irrigation practices. The statistical design was arranged as a complete randomized block design with three replications. In this research, different experimental models was used to determine the salt tolerance threshold, the slope of grain yield reduction, the amount of salinity at which grain yield was reduced by 50 percent (EC50) and the salt tolerance index, as well. Results showed that there was a statistically significant difference among different salinity levels. Based on the results, salinity treatment reduced pod length, pod weight, number of seeds per pod, number of pods per plant, number of filled seeds per plant, filled to unfilled seeds ratio, shoot dry weight, straw weight, thousandseed weight, grain yield, harvest index and water use efficiency and increased percentage of unfilled seeds. Although salinity stress had an adverse effect on most studied traits, the trend of this effect varied depending on the trait. Based on the linear model, the fenugreek salt tolerance threshold and the slope of yield reduction was 1.28 dS/m and 4.91 percent, respectively. However, according to nonlinear models, a reduction of 10 and 25 percent in relative grain yield occurred at 3.38 and 6.28 dS/m, respectively. According to the results of this study, the salinity at which the relative grain yield decreased by 50% percent (EC50) was observed at soil salinity of 11.67 dS/m. In this research, the fenugreek salt tolerance index was calculated as 12.24. Therefore, based on both the salinity tolerance threshold, the slope of yield reduction and salinity tolerance index, fenugreeks can be classified into the group of moderately sensitive to salinity plants.