بازشناسی عوامل سازنده سلسله‌مراتب نوری در فضای معماری ایرانی- اسلامی

اهداف: سلسله‌مراتب نوری موضوعی فرعی اما بسیار تاثیرگذار در ادراک فضا و خلق تجربه‌ای ناب در معماری است. سلسله‌مراتب نوری به درجه‌بندی نور در فضای معماری اشاره دارد. درجه‌بندی نور، اولویت‌های محتویات فضا را مشخص و رتبه‌بندی می‌کند و بدین‌گونه چشم مخاطب را در فضا هدایت می‌نماید. این موضوع در معماری ایرانی اسلامی نیز بسیار اهمیت داشته و در ساخت بناها به شیوه‌های گوناگون از این عامل برای ایجاد فضای خوشایند بهره گرفته می‌شده است.ابزار و روش‌ها: به‌منظور شناسایی عواملی که به ایجاد سلسله‌مراتب نوری کمک می‌کردند، از متخصصین حوزه معماری ایرانی اسلامی به روش دلفی نظرسنجی شد تا در درجه اول عوامل سازنده و سپس نقش آنها را به‌طور دقیق به‌عنوان عامل بنیادی، اصلی یا مکمل شناسایی کنند. همچنین در انتها از متخصصین خواسته شد که نقش عوامل را در ایجاد سلسله‌مراتب نوری با طیف لیکرت 5درجه‌ای رتبه‌بندی نمایند و نتایج با آزمون ویلکاکسون تحلیل شدند.یافته‌ها: عوامل سازنده سلسله‌مراتب نوری به سه دسته عناصر نورگیر (بازشو معمولی و بازشو مشبک)، ارتباط با واسطه با فضای بیرون و تزیینات قابل تقسیم هستند.نتیجه‌گیری: متخصصین معتقد به تاثیر چشمگیر بازشو معمولی به‌عنوان عامل بنیادین در سلسله‌مراتب نوری هستند. همچنین بازشو مشبک و فضای معماری به‌عنوان عوامل کنترلگر نور، هر دو به‌عنوان عامل اصلی و تزیینات به‌عنوان عامل مکمل برای شناسایی عوامل موثر در سلسله‌مراتب نوری قابل شناسایی هستند.

Recognizing the Factors of Creating Light Hierarchy in the Iranian-Islamic Architecture

Aims: Light hierarchy is a secondary but highly influential issue in the perception of space and forming a unique experience in architecture. Light hierarchy is due to a light gradation which presents the priority of space content and leads the users into the space around him. This is a significant subject in IranianIslamic architecture that is considered in constructing a pleasant building in various ways.Instruments Methods: To identify the factors contributing to the Light hierarchy, experts in the field of IranianIslamic architecture were surveyed by the Delphi method to identify the factors and their role as fundamental, main or complementary factors. To be specific, experts were also asked to rate the role of factors in the creation of light hierarchies with a Likert scale of 5 degrees. Wilcoxon test was used to analyze data at the last part.Findings: The factors were divided into three categories: ldquo;Lighting Elements rdquo; (such as normal opening and lattice opening), ldquo;Intermediate communication with outer space rdquo;, and ldquo;Decorating rdquo;.Conclusions: Experts believed that the ldquo;normal opening rdquo; had a significant effect on the ldquo;fundamental factor rdquo; in creating a light hierarchy. In addition, ldquo;lattice opening rdquo; and ldquo;architectural spaces rdquo; were identified as the ldquo;main factor rdquo; factors controlling the light, and decorations as the ldquo;complementary factor rdquo; influence the light hierarchy.