مروری نو بر ادراک حسی در معماری بازار ایرانی-اسلامی (نمونه موردی: بازار کاشان)

ﻣﻘﺪﻣﻪ: در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ، ادراک ﺣﺴﯽ ﻣﻘﺪﻣﻪ اوﻟﯿﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ و ﻃﺮاح ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺎید ﺗﻔﮑﺮات ﺻﺮﻓﺎ فنی را ﺑﺎ دﻧﯿﺎی ادراک ﺣﺴﯽ ﮔﺮه ﺑﺰﻧﺪ ﺗﺎ اﻣﮑﺎن ﻧﺰدیکﺷﺪن ﺑﻪﻣﻌﻨﺎی واﻗﻌﯽ و زﻧﺪه ﻣﻮﺟﻮد در دل زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﻮد. در ﻣﻌﻤﺎری ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺗﺸﮑﻞﻫﺎی ﮐﺎﻟﺒﺪی و رواﻧﯽ ﻣﻮﻟﻒ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺮی ﺑﺮای ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی اﺛﺮ او ﺗﺒﺪیل ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻮد ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺟﻮﻫﺮهای ﻣﻌﻨﻮی از ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﻌﻤﺎری ﺳﻨﺘﯽ ایران ﺑﻪویژه ﻣﻌﻤﺎری ﺑﺎزار ایراﻧﯽ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﻌﻤﺎری ﺗﺠﺴﻤﯽ، ادراﮐﯽ ﺣﺴﯽ اﺳﺖ و ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺣﻮاس را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮد. ﻫﺪف ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻔﻬﻮم و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺎزار ﮐﺎﺷﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻓﻀﺎیی ﻫﻤﺨﻮان ﺑﺎ ارزشﻫﺎ و ﻫﻮیت ایراﻧﯽ ﺑﻮد. ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از روشﻫﺎی ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﯿﻔﯽ و ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺖ و ﺑﺪﻧﻪ اﺻﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ روش ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ ﺑﻮد.ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی: ﻣﻌﻤﺎری ﺑﺎزار ﮐﺎﺷﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪای از ﺑﺎزارﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ ایران، ﺑﺎﭘﯿﮑﺮهﻣﻨﺪﮐﺮدن ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺤﺮک ﺣﻮاس، ﻧﻈﺎم ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺣﻮاس را ایجاد ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﻧﻈﺎم ﺟﻬﺖدﻫﻨﺪه اﺻﻠﯽ، ﻣﺴﯿﺮﻫﺎی ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ دﻋﻮتﮐﻨﻨﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ و ﮐﺸﻒ ﻓﻀﺎ را رﻗﻢ زده و در ﻓﻀﺎﻫﺎیی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﺎﺟﺪ، ﺗﯿﻤﭽﻪﻫﺎ و ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺑﺎز ﻣﺠﺎور ﺑﺎزار، آراﻣﺶ و ﺗﺎﻣﻞ را ﺑﺮای ﺑﺎﺷﻨﺪﮔﺎن در ﻓﻀﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﺳﺎزد. در ﺑﺎزار، ﻓﺮآیند ادراﮐﯽ در ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ازدﺣﺎم و ﺧﻠﻮت ﻣﻄﻠﻮب در ﻣﺤﯿﻂ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآید. این ﺧﻠﻮت در ﮔﺎم ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ایجاد ﮐﯿﻔﯿﺖ دﻋﻮتﮐﻨﻨﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ آراﻣﺶ، ﺗﺎﻣﻞ، ﻏﻮر و اﻧﺪیشه ﻣﯽﺷﻮد، در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪی و ﺑﺮاﺳﺎس آﮔﺎﻫﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ دریافت ﻧﻈﺎمﻫﺎی ﻣﻌﻨﺎیی و در ﻧﻬﺎیت ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ارزشﻫﺎ و زیباییﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد.