رابطه‌ علم و دین از منظر پیرس: با تاکید بر خطاپذیرانگاری او

مقاله‌ حاضر به دیدگاه چارلز سندرز پیرس، معمار پراگماتیسم درباره‌ رابطه‌ علم و دین می‌پردازد. اندیشه‌های پیرس، بجز اهمیت ذاتی، از جهت تاثیر بر ویلیام جیمز و جان دیویی، دو تن از سرآمدان پراگماتیسم و معماران حوزه‌ اندیشه و فرهنگ و آموزش امریکا اهمیت مضاعف دارد. در دعوی اصلی مقاله استدلال می‌کنیم با آنکه پیرس به گفت‌وگوی علم و دین اعتقاد داشت، اما چون خطاپذیرانگاری، آموزه‌ اصلی فلسفه‌ او، در چالش با آموزه‌های تعیینی و متافیزیکی کلیسا بود، پیرس کلیسای جهانی غیرالهیاتی را که با عشق الهی برپا می‌شود، پیشنهاد کرد که با کلیسای الهیاتی محافظه‌کار تفاوت اساسی دارد و برای صدق علمی، احترام اساسی قائل خواهد بود. پیرس که از «ازدواج» علم و دین سخن می‌گفت، نزاع یا بی‌تفاوتی را در روابط علم و دین نمی‌پذیرفت و می‌اندیشید که علم و دین باید تا رسیدن به صدق که برای پیرس همیشه «در راه» است، تعامل داشته باشند. فلسفه‌ دین پیرس تا حدودی انگیزش‌گر است. به این دلیل وسوسه‌انگیز و انگیزش‌گر است که پیرس در مقام یک منطق‌دان و فیلسوف علم دقیق آن را گسترش داد و بسیاری از کسانی که به دلیل تسلط در منطق، فلسفه‌ علم و نشانه‌شناسی، جذب پیرس شده‌اند، از آنچه در کار او در مسائل دینی می‌بینند، نگران می‌شوند.

peirce on the relationship between science and religion: with an emphasis on his fallibilism

this article devoted to charles sander peirce’s view on the relationship between science and religion. the main thesis of the article is that although fallibilism, the main doctrine of peirce’s philosophy, was in challenge with the church’s doctrine, peirce believed in the dialogue between science and religion. peirce’s epistemology of religion can be considered as an anticipation of barbour’s &critical realism&. fallibilism led peirce to propose a non-theological universal church that has a fundamental respect for scientific truth. we argued that peirce understands religion in terms of instinctual beliefs in all their ambiguity, and that he asks us to consider instinctual beliefs good enough and appropriate, while simultaneously exploring truth in the long run.