فراتحلیل مقالات مسئولیت ‌پذیری، دین و اخلاق زیست‌ محیطی در ایران

نگاه مسئولانه به محیط ‌زیست و شان اخلاقی آن از دین و جهان‌ بینی انسان نشات می‌گیرد. بر همین اساس و با سرعت یافتن روند تخریب محیط‌ زیست در عصر حاضر، توجه به مقوله‌های مسئولیت‌ پذیری، دین و اخلاق زیست‌ محیطی افزایش یافته است. این مقاله با استفاده از روش فراتحلیل نشان می‌دهد، علی‌رغم حجم بالای پژوهش‌های صورت‌گرفته در این حوزه در ایران، این مطالعات از آسیب‌های جدی رنج می‌برند. تمامی مقالات منتشر‌شده در بازه زمانی 1397 تا 1402 با نوعی بحران روش پژوهش روبه‌رو هستند، به طوری که اغلب آن‌ها از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و با رویکرد کمّی تدوین شده‌اند. همچنین بررسی پژوهش‌های منتشرشده نشان می‌دهد، نوعی فقر روش‌شناسی، پژوهشی و فلسفی در ایران در حوزه اخلاق، دین و مسئولیت ‌پذیری زیست‌ محیطی وجود دارد. این مقاله پیشنهاد می‌کند، تلاش علمی مضاعفی جهت تببین اهمیت محیط زیست نزد ادیان و مذاهب صورت گیرد، بنیانی فلسفی برای اهمیت مسئولیت‌پذیری، دین و اخلاق زیست‌محیطی پایه‌گذاری شود و آموزش و قانونگذاری متناسب مدنظر قرار گیرد.

meta-analysis of environmental responsibility, religion and ethics studies in iran

the responsible approach towards the environment and its moral dignity originates from religion and human worldview. due to the increase in the environmental destruction in the present era, environment has become one of the most important concerns of human kind today. based on this, the attention to the environmental ethics and responsibility has been increased. using the meta-analysis method, this article shows that despite the large amount of research done in this field in iran, these studies suffer from serious deficiencies. all the reviewed articles between 2018 and 2024 suffer from a kind of research method crisis, so that all of them are descriptive-analytic and compiled with a quantitative approach. as the review of published research shows, there is a kind of methodological, research and philosophical poverty in iran in the field of environmental ethics and responsibility. this paper suggests that more academic attention is necessary in order to explain the importance of the environment for religions, a philosophical foundation should be established in the domain of value of environmental responsibility, religion and ethics, and appropriate education and legislation should be considered.