رویکرد سوسیالیست‌های خداباور و چپ‌های مسلمان ایرانی به مقوله تکامل

رویکرد مثبتِ احزاب چپ‌گرا به نظریۀ تکامل داروین از ابتدای عصر پهلوی با فعالیت‌های متفکران مارکسیست به شکل تاثیرگذاری آغاز گردید. پس از گذشت سه دهه از آغاز فعالیت‌های علمی چپ‌ها در ایران، نقاط ضعف ماتریالیست دیالکتیک مارکسیستی در تبیین و توجیه نظریه‌های جدید علمی (کوانتوم، نسبیت، عدم قطعیت) هویدا شد، از طرفی عدم تحقق اشعار عدالت محور در کشورهای کمونیستی غیرقابل‌انکار بود. از سوی دیگر در دهه چهارم قرن 14 هجری شمسی بود که مواجهه متفاوتی از محققین مسلمان با نظریه تکامل داروین، خیز جدیدی برداشته و اتفاقاً مورد استقبال اکثریت جامعه‌ مسلمان ایرانی قرار گرفت. مجموع این مسائل باعث شد، تعدادی از متفکران چپ‌گرای ایرانی که هنوز راه سعادت را در جامعه سوسیالیستی می‌یافتند، سعی بر آشتی دادن و سازگار نمودن افکار سوسیالیستی با اصول خداپرستی و مبانی اسلام نمایند. البته این گروه‌ها بیشتر رویکرد عمل‌گرایانه‌ی حزبی داشتند و ازلحاظ نظری آن‌چنان نظریه زیست‌شناسی تکامل داروین را با نظریه تکامل اجتماعی مارکس درهم‌آمیخته بودند که گاهی تفکیک و تشخیص این دو نظریه را در نوشته‌هایشان کار آسانی نیست. در این نوشتار قصد داریم نشان دهیم که این گروه چه نوع نگرش فلسفی یا مذهبی را جایگزین اصول ماتریالیست دیالکتیک مارکسیستی نموده‌اند؟

the encounter of iranian god worshipping socialists and muslim leftists to the category of evolution

the positive approach of the left wing parties to darwin’s theory of evolution started from the beginning of the pahlavi era with the activities of marxist thinkers in an influential way. after three decades have passed since the beginning of the scientific activities of the leftists in iran, the weaknesses of the materialist marxist dialectic in explaining and justifying new scientific theories (quantum, relativity, uncertainty) were revealed, on the other hand, the lack of realization of justice oriented poems in communist countries was undeniable. . on the other hand, it was in the fourth decade of the 14th century that muslim researchers faced darwin’s theory of evolution in a new way, and it happened to be welcomed by the majority of the iranian muslim community.all of these issues caused a number of iranian leftist thinkers who still find the way to happiness in the socialist society to try to reconcile and adapt the socialist thoughts with the principles of godliness and the foundations of islam. of course, these groups mostly had a pragmatic party approach, and theoretically they mixed darwin’s theory of evolutionary biology with marx’s theory of social evolution that sometimes it is not easy to distinguish between these two theories in their writings. in this article, we intend to show what kind of philosophical or religious attitude this group has replaced the materialist principles of marxist dialectics?