تحلیل نظریه علم دینی دکتر مهدی گلشنی با تکیه بر مباحثه گلشنی و استنمارک

مهدی گلشنی در تلاش برای تبیین «علم دینی» می‌گوید که علم نه تنها از نظر جهت گیری و کاربرد، بلکه از نظر چارچوب متافیزیکی حاکم بر نظریه‌ها، به دینی و سکولار تقسیم می‌شود. وی چنین استدلال می‌کند که چون علم بی‌طرف در مرحله داوری غیرواقع‌گرایانه و دشوار است، پس علم باید غیربی‌طرف (و در طرف دین) باشد. «مایکل استنمارک» معتقد است که علم دینی به معنای «دارای تعلق دینی» (religiously partisan) در مرحله تعیین مساله و کاربرد کاملا ممکن و حتی اجتناب‌ناپذیر است، اما استدلال گلشنی بر غیرواقع‌گرایانه بودن علم بی‌طرف (impartial) در مرحله داوری نظریه را ناکافی می‌داند. گلشنی در پاسخ به استنمارک، تاکید می‌کند که سخن وی اختصاص به نظریه‌های بنیادین مثل منشا عالم و منشا حیات داشته است. وی همچنین می‌گوید بعضی از این مثال‌های نقض ناشی از تفسیر متفاوت دانشمندان مسلمان از اعتقادات دینی است. استنمارک با ذکر مثال‌های نقض دیگری شواهد گلشنی درباره‌ی غیرواقع‌گرایانه بودن بی‌طرفی در نظریه‌های بنیادین را نیز به چالش می‌کشد. در این مقاله، با روش تحلیلی توصیفی این مباحثه را بررسی می‌کنیم. سپس استدلال جدیدی علیه نظریه علم دینی گلشنی اقامه می‌کنیم تا نشان دهیم پیشفرض‌های متافیزیکی مورد نظر گلشنی به دلیل «معقولیت‌شان» دخالت داده می‌شوند، نه «دینی بودنشان».

an analysis of mehdi golshani’s theory of religious science based on golshani – stanmark debate

in trying to explain the &religious science&, mehdi golshani maintains that science is divided into religious and secular not only in terms of the direction and application of science, but also in terms of the metaphysical framework of theories. he argues that because neutral science in the justification phase is unrealistic and difficult, science must be non impartial (and at religion’s side). michael stanmark believes that &religiously partisan science& is quite possible and even inevitable at the direction and application phases, but rejects the golshani’s argument that impartial science is unrealistic in justification phase of science. golshani responds that his argument is about fundamental theories such as the origin of the universe and the origin of life. he also contends that counterexamples of his theory are results of muslim scholars’ differing interpretations of religious beliefs. stanmark challenges golshani on the evidence of the unrealisticness of impartiality in fundamental theories, citing some counterexamples. in this article, we use descriptive analytic method to deal with this debate, and then we will make a new argument to show that the metaphysical presuppositions in golshani’s argument are chosen by the scientist primarily because of their &rationality&, not because their &religiosity&.