روان‌شناسی اسلامی: تحلیلی فلسفی و نقادانه

مقالۀ حاضر تلاشی است در جهت تحلیل فلسفی و نقادی «روان‌شناسی اسلامی». دعوی مقاله آن است که آنچه امروزه در ایران روان‌شناسی اسلامی خوانده می‌شود مفهومی بیش از حد فراگیر، مبهم، و درهم‌آمیخته است. هدف آن است که ذیل آن حیطه‌های نسبتاً مجزایی را تشخیص دهیم. عده‌ای از این عنوان، نوعی علم دینی را استنباط می‌کنند و به معنایی مشابه »اقتصاد اسلامی» آن را «روان‌شناسی اسلامی» می‌خوانند. در مقاله، از منظری فلسفۀ علمی، این برداشت از روان‌شناسی اسلامی نقد می‌شود. برخی دیگر مطالعه‌ی روانشناسانه‌ی اسلام را در نظر دارند که با این برداشت می‌توان آن را ذیل «روانشناسی دین» گنجاند و آن را «روان‌شناسی اسلام» خواند. در مقاله برخی پبشنهادها برای کار در این حوزه عرضه می‌شود. دسته‌ای نیز به وجه تکنولوژیک روانشناسی اسلامی اشاره، و آن را به عنوان نوعی روان‌شناسی مذهبی درنظر دارند. در این مقاله پنج معنای متفاوت از «روان‌شناسی اسلامی» معرفی می‌شود. دعوی مقاله آن است که عدم توجه به این تفکیک‌ها از علل اصلی ابهام‌های فراوانِ موجود در «روان‌شناسی اسلامی» است و توجه به آنها می‌تواند به پژوهش‌گران علاقمند به این حوزه کمک کند تا جایگاه پژوهش خود را در گستره‌ی روابط متنوعی که میان روان‌شناسی و دین وجود دارد شناسایی کنند.

islamic psychology: a philosophical and critical appraisal

this paper attempts a philosophical and critical appraisal of islamic psychology. theclaim of the article is that the so called islamic psychology in iran is toocomprehensive, ambiguous, and blended. the paper aims to distinguish relativelyseparate areas under it. some people infer a kind of religious science from this title andcall it islamic psychology in the same sense as islamic economics. in the article,this perception of islamic psychology is criticized. others have a differentunderstanding of this concept and consider the psychological study of islam, which canbe better included under the psychology of religion and called the psychology ofislam. in the article, some suggestions for work in this field are presented. anothergroup also refers to the technological aspect of islamic psychology, and considers it as akind of religious psychology. this article introduces five different meanings of islamicpsychology. failure to pay attention to these distinctions is among the main causes ofambiguities in islamic psychology.