امکان‌سنجی علم اسلامی از منظر عقلانیت نقاد: اسلامی‌شدن یا اسلامی‌سازی؟

در نیم‌قرن گذشته، به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی، اسلامی‌سازی علوم و به‌ویژه علوم انسانی از مسائل فلسفی مهمی بوده که به آن بسیار پرداخته شده و هنوز نیز مطالب زیادی دربارة آن منتشر می‌شود. این مقاله تلاش دارد با تعیین دقیق محل نزاع، نشان دهد که اگرچه علم آبجکتیو تلاش دارد که از هرگونه پیرایه دور باشد، اما حتی طبق نظر رئالیست‌ها که به صدق مطابقی علم اهمیت می‌دهند، چون هیچگاه علم از جهان‌بینی عالمان رهایی نمی‌یابد، تاثیر جهان‌بینی‌های مختلف همواره در تئوری‌های آبجکتیوی که ارائه می‌دهند، می‌تواند باقی بماند. جهان‌بینی اسلامی نیز استثنا نیست و همان‌طور که علم در دوره‌های مختلف تاریخی رنگ جهان‌بینی غالب بر هر دوره را گرفته است، می‌تواند اسلامی شود. در ادامة مقاله، نظریّة ممتنع بودن علم اسلامی با ذکر یک نمونه از روانشناسی که بر دوگانه‌انگاری ذهن و مغز مبتنی است، رد می‌شود. اما اسلامی‌شدن علم به صورت طبیعی و خودبه‌خودی با اسلامی‌سازی آن به‌صورت دستوری و تصنّعی متفاوت است. علم را نمی‌توان با ممیّزی و سانسور اسلامی کرد، همان‌طور که نمی‌توان با اضافه کردن و اختلاط با گزاره‌های موجود در متون مقدس به علم اسلامی رسید. در پایان نتیجه‌گیری می‌شود که به‌رغم امکان اسلامی‌شدن علم، ولی اسلامی‌سازی آن نتیجه‌بخش نیست.

feasibility of islamic science in critical rationalism: becoming islamic or islamization

during last half a century, particularly after the islamic revolution, islamization of science and particularly humanities has been among important philosophical discussions, and still a lot is being published on this issue. this paper attempts to identify the exact subject of the discussion, and to show although objective science tries to make distance from every biases, even according to the realists who give priority to the correspondence, the impact of different worldviews on the objective theories they offer still can remain. islamic worldview is no exception, and as sciences of different historical periods have been effected by the prevalent worldview of the time, it can be effected by the islamic worldview. then the theory of impossibility of islamic science is refuted by the case of mind body dualism in psychology believed differently in islamic and materialist worldviews. it is noteworthy that science can become islamic in a natural way and not according to policymaking. science cannot be islamized using censorship or mixing it with propositions from the quran and hadith. at the end it is concluded that although science can become islamic, islamization of science based on censorship and similar artificial means is not fruitful.