مطالعه تطبیقی و شیوه های بازنمایی مفهوم «ملکوت» در«قرآن کریم» و «جغرافیایِ عرفانیِ اندیشه حافظ»

«ملکوت» از مفاهیم بین الادیانی است که با اشتراکات و افتراقاتی در آیین های یهود، مسیحیت و اسلام مورد توجه بوده  و واژه ای است که در قرآن به طور مشخص و نیز در قالب مشتقات آن به کار رفته و در کتب تفسیری ، معادل های معنایی نظیر «مالکیت مطلق خدا و باطن عالم خلقت» برای آن بیان کرده اند .این کلمه  در کتب عرفانی نیز که قرآن را به عنوان یکی از مهم ترین منبع معرفتی مورد توجه قرار می دهند، کاربرد داشته  و ازجمله اصطلاحات صوفیه به شمار می رود. توجه ،رویکرد و نگرش هر اندیشمندی به چنین کلیدواژه معرفتی می تواند گویای جهت گیری هستی شناسانه او نسبت به خدا و عالم وجود باشد. حافظ شاعری اندیشه ور است که در پس بیان هنرمندانه عواطف خود ، از تدقیق در مبادی اندیشه و حکمت غافل نیست. او خود را وامدار «دولت قرآن» می داند پس بیراه نیست  که می توان بین نگاه هستی شناسانه او با معارف قرآنی ارتباط معناداری یافت.  پژوهش حاضر به شیوه توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای درصدد پاسخ به این پرسش است  که: «ملکوت » در «قرآن» و «جغرافیای عرفانی حافظ»، چگونه بازنمایی شده اند؟ و تاثیرپذیری حافظ از معارف قرآن در باره  این واژه چگونه است؟. یافته ها  حاکی از آن است که در شعر حافظ ، «ملکوت» را علاوه بر مفهوم «باطن و حقیقت هر چیز و  مالکیت و حکمرانی خداوند» به معنای «جغرافیای غیب و عالم فرشتگان» می توان تعبیر کرد. این واژه در ذیل روایت ویژه او از داستان آفرینش به کار رفته است. در این ماجرا که  اساس هندسه فکری حافظ در نسبت خدا، انسان و ملکوت را در خود دارد، «عشق» به عنوان اصلی ترین موضوع  معرفتی مطرح می شود و حافظ گاه با ضمیر اول شخص مفرد، قهرمان روایت خود از حماسه آفرینش می گردد.واژگان مرتبط با کلمه«ملکوت» نظیر:سروش،هاتف، و ... نیز درچارچوب همین روایت حماسی اسطورهای و قرآنی مطرح می شوند؛ از سوی دیگر، حافظ از طریق دعا، مناجات و تهذیب نفس با جغرافیای ملکوت و معنا،رابطه و تجربه عرفانی می یابد.

A comparative study and methods of representing the concept of kingdom in the Holy Quran and Mystical geography of Hafez’s thought

&Kingdom& is one of the interreligious concepts that is considered with commonalities and differences in Judaism, Christianity and Islam and is a word that is used in the Qur’an specifically and in the form of its derivatives and in commentary books. Semantic equivalents such as &absolute ownership of God and the interior of the universe& have been stated for it. This word is also used in mystical books that consider the Qur’an as one of the most important sources of knowledge and is one of the Sufi terms. goes. The attention, approach and attitude of any thinker to such an epistemological keyword can indicate his ontological orientation towards God and the universe. Hafez is a thoughtful poet who does not neglect to study the principles of thought and wisdom behind the artistic expression of his emotions. He considers himself indebted to the &government of the Qur’an&, so it is not unreasonable that a significant connection can be found between his ontological view and the teachings of the Qur’an. The present study seeks to answer the question: &Kingdom& in &Quran& and &Mystical Geography of Hafiz&, how is it represented in a descriptiveanalytical way and using library sources? And how is Hafiz influenced by the teachings of the Qur’an about this word? Findings indicate that in Hafez’s poetry, &kingdom& in addition to the concept of &the interior and truth of everything and the ownership and rule of God& can be interpreted to mean &the geography of the unseen and the world of angels.& This word is used in his special narration of the story of creation. In this story, which is based on Hafez’s intellectual geometry in the relationship between God, man and the kingdom, &love& is presented as the main epistemological subject and Hafez sometimes becomes the hero of his narrative of the epic of creation with the first person singular. Words related to the word &kingdom& such as: Soroush, Hatef, etc. are also presented in the context of this mythical and Qur’anic epic narrative; On the other hand, Hafez finds a mystical relationship and experience with the geography of the kingdom and its meaning through prayer, supplication and selfpurification.