نوسان تاثیر اسلام بر علم در تمدن اسلامی

در موضوع تاثیر اسلام بر علم در تمدن اسلامی دیدگاه‌هایی وجود دارد. در میان دیدگاهی که قائل به تاثیر است نیز مساله‌هایی مطرح می‌شود که یکی گستره تاثیر و دیگری جنس و سنخ این تاثیر به‌لحاظ یکنواختی و نوسان است؛ در مساله گستره تاثیر، دو دیدگاه با حداکثر اختلاف داریم که یکی تقلیل‌گرا و دیگری توسعه‌گرا است، با این حال این دو دیدگاه با وجود اختلاف جدی در مساله گستره، در مساله سنخ و جنس تاثیر، توافق دارند یعنی هر دو دیدگاه، سنخ تاثیر را یکنواخت دیده اند که می توان آن را «دیدگاه یکنواختی» نامید. تقلیل‌گرایان با دیدی یکنواخت، همواره نقش اسلام بر علوم تمدن اسلامی را صرفاً انگیزشی و تشویقی تلقی نموده و توسعه‌گرایان نیز با یک نگاه کُل‌نگر، همواره علوم تحقق یافته در تمدن اسلامی را جزء ذاتی برنامه اسلام می‌دانند. براساس یافته‌های این پژوهش، تاثیر اسلام به‌عنوان یک مکتب نظری جامع در علوم تمدن اسلامی نایکنواخت بوده، و می‌توان آن را به‌عنوان یک متغیّر مستقل پذیرفت.