نسبت سیالیت واکنشی تجدیدی علم در قرآن و جهان‌علم سنتی در تمدن اسلامی

وضعیت‌شناسی امروزین ما از مقوله علم، خصوصا در راستای سیاست‌گذاری‌های علم، نیازمند نسبت‌سنجی علم‌شناسی قرآنی با علم‌شناسی جهان‌علم‌های تمدن اسلامی به عنوان تجربه تاریخی‌مان در علم است. نوشتار حاضر با تمرکز بر سیالیت واکنشی تجدیدی علم به‌عنوان گونه‌ای از سیالیت علم، کوشیده است تا میان قرآن و جهان‌علم سنتی به‌عنوان یکی از ماندگارترین جهان‌علم‌های ِتمدن اسلامی، این نسبت‌سنجی را سامان دهد. فرآیند کلی پژوهش شامل اکتشاف، پردازش، تطبیق و مقایسه است و منطق پردازش، ترکیبی از استقراء نمودهای مسلّم و کاوش‌های منطقی است. یافته‌های پژوهش، گویای آن است که جهان‌علم سنتی، در این‌گونه از سیالیت علم، با قرآن، واگرایی دارد. قرآن هردو گونه علم ِظرف‌پذیر و ظرف‌ناپذیر را به رسمیت شناخته و بر دوگانه ماهیت ثابت و سیال علم تاکید دارد. درحالی‌که در جهان‌علم سنتی، علم ِظرف‌پذیر به رسمیت شناخته نشده و همواره تلقی ثابتی از ماهیت علم بر آن احاطه داشته است.

relationship between the reactive-renewal fluidity of science in the qur'an and the world of traditional science in islamic civilization

our current status of science, especially in the direction of science policy-making, requires the comparison of qur’anic science with the science of the world of islamic civilization, as our historical experience in science. the present article, focusing on the reactive-renewal fluidity of science as a form of fluidity of science, has tried to establish this comparison between the qur’an and the world of traditional science as one of the most enduring worlds of islamic civilization. the general process of research involves exploration, processing, adaptation, and comparison. the processing logic is a combination of inducing certain manifestations and logical exploration. the research findings indicate that the world of traditional science, in this kind of fluidity of science, diverges with the qur’an. the qur’an recognizes both tangible and intangible sciences and emphasizes the dual nature of the fixed and fluid nature of science, whereas in the world of traditional science, tangible science is not recognized and has always been surrounded by a fixed understanding of the nature of science.