سیر تحول شمایل‌نگاری رسول خدا (ص) در مکاتب نگارگری تاریخ میانه ایران

شمایل‌نگاری رسول خدا (ص) یکی از مهم‌ترین حوزه‌های هنر دینی است که در مکاتب‌نگارگری تاریخ‌میانه ایران کاربرد داشته‌‌است. این پژوهش قصد ‌دارد ضمن شناسایی شاخص‌ترین شمایل‌نگاره‌های پیامبر در مکاتب نگارگری، به این پرسش پاسخ دهد: چه تحولات ریخت‌شناسانه‌ای در شمایل‌نگاری پیامبر(ص) در تاریخ‌ میانه ایران به وقوع پیوسته است؟ روش تحقیق تحلیلی تطبیقی، شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای اسنادی و نمونه گیری این پژوهش را برترین شمایل‌های تاریخ‌میانه ایران که انتساب قطعی به دوره تاریخی مزبور و پیامبر اسلام داشته و کیفیت بصری و تنوع مضمونی مناسبی را دارا هستند، تشکیل می‌دهند. اغلب شمایل‌نگاره‌ها در ادوار نخستین تاریخ میانه، دارای اشتراکاتی همچون چهره‌های بدون نقاب، کاربرد هاله گرد دورسر، گزینه‌ی رنگی محدود، ساختار عمدتاً ایستا و ساده و خلوص و بی‌پیرایگی عناصر بصری هستند؛ لیکن از عصر ایلخانی به بعد از سادگی‌شان کاسته‌شده و به ترفندهای‌بصری ممتازی همچون دقت در جزییات، چهره نقاب‌دار، هاله آتشین، گزینه رنگی متنوع، جامگان فاخر، کشیدی اندام، پرداخت دقیق و ساختار پویا و منحنی، در اعصار تیموری و صفوی دست‌یافته‌اند.

The Evolution of Iconography of the Holy Prophet Muhammad (PBUH) in the Schools of Miniature in the Middle History of Iran

Iconography of the Messenger of God (PBUH) is one of the most important fields of religious art that has been used in the miniature schools of medieval Iranian history. This study intends to identify the most prominent icons of the holy Prophet (PBUH) in miniature schools and answer the question of What morphological changes have taken place in the iconography of the Prophet (PBUH) in the middle history of Iran? This study implemented an analyticalcomparative research method using the library resources and documents. This research has sampled the top icons of the medieval Iranian history that have a definite attribution to the mentioned historical period and the Prophet of Islam. They also enjoy appropriate visual quality and thematic diversity. Most icons in the early Middle Ages have visual commonalities such as displaying unveiled figures, using round halos around the head, implementing limited color options, using mostly static and simple structures, and displaying the purity and serenity. However, since the Ilkhanid era, the simplicity of the icons was reduced and they gained excellent visual tricks in the Timurid and Safavid eras. More attention was paid to the details, such as presenting masked faces, using fiery halos, implementing various color options, displaying luxurious clothes and elongated limbs, applying precise polishing and using dynamic and curved structures.