صفویان و مسئله نمازجمعه (مطالعه موردی دوره شاه اسماعیل و شاه تهماسب 984 907 ﻫ.ق)

نماز‌جمعه ازجمله فرائضی بود که با رسمیت یافتن مذهب تشیع بوسیله صفویان به تدریج و به خاطر برخی ملاحظات سیاسی و مذهبی برای نخستین‌بار در سطح کلان در ایران برگزار شد. این ملاحظات ناشی از طعنه‌های مذهبی عثمانی‌ها و تلاش علما و دولت صفوی برای یک‌دست سازی عقاید مردم و ایجاد حس هم‌بستگی بود. مباحثه‌ها و رساله‌هایی در دفاع و چگونگی برگزاری نمازجمعه با صدور فتاوی وجوب تخییری یا تعیینی و عدم برگزاری آن با فتوای حرمت در غیاب امام‌ زمان# نگاشته شد. مسئله اصلی این پژوهش بررسی نقش و علل موافقت و مخالفت شاهان و علما با برگزاری نمازجمعه می‌باشد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مقدمات برگزاری نمازجمعه از دهه نخست سلطنت شاه اسماعیل حین فتح برخی شهرها فراهم گردیده و بعداً در زمان شاه‌طهماسب با قدرت‌یابی علمای جبل عامل و صدور فتاوی و سپس ایجاد منصب شیخ‌الاسلام و نصب ائمه جمعه ضمانت اجرایی یافته است.

Safavids and the Issue of Friday Prayers: A Case Study of the Shah Ismail's and Shah Tahmasb's Eras (907-984 AH)

Friday prayer was one of the religious duties hold at the macro level gradually for the first time in Iran due to some political and religious considerations with the recognition of the Shiite religion by the Safavids. These considerations were due to the religious irony of the Ottomans and the efforts of the scholars and the Safavid government to unify the beliefs of the people and create a sense of solidarity. Discussions were hold and treatises were written on defense and the how of holding Friday prayers after issuing fatwas of its optional or determinative obligation and even not holding it with the fatwa of sanctity in the absence of the Imam of the time. The main issue of this research is to study the roles and causes of the agreement and opposition of the kings and scholars with holding Friday prayers. Findings show that the preparations for Friday prayers have been provided since the first decade of Shah Ismailchr('39')s reign during the conquest of some cities, and later during the Shah Tahmasbchr('39')s reign, with the empowerment of Jabal Amel scholars and the issuance of fatwas, and then the establishment of Shaykh alIslam position and the appointment of Friday prayer Imams.