بررسی تطبیقی روایت جهانگردان مسلمان از بنای کعبه و مسجدالحرام (قرن 8 3 ق)

مسجدالحرام و کعبه پیش از اسلام و پس از آن به سبب حدوث بلایای طبیعی و غیرطبیعی بارها مورد بازسازی قرارگرفته و تغییرات کلی و جزیی در ابعاد آن صورت پذیرفت و تا نیمه دوم قرن دوم قمری گسترش حداکثری یافت. اما درخصوص اینکه از قرن سوم تا هشتم قمری چه تغییراتی در بنای آنها حاصل شد و کدام متغیرها در آن دخیل بود، گزارش جهانگردان می‌تواند اطلاعات دست اولی را در اختیار قرار دهد. یافته‌های قابل تطبیق شامل گزارش‌های سیاحان است که پژوهشگر با رعایت ترتیب زمانی آنها را مقایسه و نتایج حاصل را در ابعاد مسجدالحرام، حجراسماعیل، مقام ابراهیم وکعبه گزارش نموده است. نتایج حاکی از تشابه تقریبی در گزارش‌ها، تغییرات کمی محدود و تحول کیفی و هنرمندانه در بناهاست، اما تفاوت روایت‌ها، متاثر از دیدگاه‌های متمایز و فضای فرهنگی حاکم بوده است. مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی همراه با مطابقت داده‌ها سعی دارد گزارش جهانگردان مسلمان را در خصوص بناهای مذکور واکاوی و مطابقت نماید.

A Comparative Study of the Narration of Muslim Travelers from the Kaaba and Masjid al-Haram (8-3 centuries AH)

The Masjid alHaram and the Kaaba have been rebuilt many times before and after Islam due to the occurrences of natural and unnatural disasters. General and partial changes in their dimensions took place and reached its maximum expansion by the second half of the second century (AH). The travelers' reports can provide firsthand information regarding the changes took place in their structures from the third to the eighth centuries (AH) along with the different variables involved. The researchers compared the travelers' reports while observing the chronological order to examine the possible changes in the dimensions of the Masjid alHaram, the HijrIsmail, the Maqām Ibrāhīm and the Kaaba. The results indicate an approximate similarity in the propositions, slightly limited changes, and qualitative and artistic changes in the buildings. The differences in the narratives have been influenced by different views and the prevailing cultural atmosphere. The present article, in a descriptiveanalytical manner with data matching, attempts to analyze and match the reports of the Muslim travelers on these buildings.