واکاوی آرایه‌های معماری بناهای علمی مذهبی عصر صفویه نمونه‌های مورد مطالعه (ملاعبدالله، چهارباغ و علیقلی آقا)

هدف اصلی پژوهش حاضر واکاوی آرایه‌های معماری بازتاب یافته در سه مسجد مدرسه منتخب عهد صفویه ضمن بازشناسی تاریخی و مختصر از آنهاست. سوال اصلی مطرح در این پژوهش از این قرار است که مهم‌ترین آرایه‌های تاریخی به‌کاررفته در سه بنای ملاعبدالله، چهارباغ و علیقلی آقا شامل چه گونه‌هایی بوده و واجد چه ویژگی‌هایی هستند؟ پژوهش حاضر از حیث روش، توصیفی تحلیلی و با رویکرد تطبیقی به انجام رسیده است. مختصری از نتایج پژوهش گویای آن است که آرایه‌های هنری بازتاب یافته در سه بنا در بعد ساختاری شامل کاشیکاری‌های نفیس با نقوش و درون مایه‌های مختلف، آرایه‌های سنگی، چوبی، فلزی و حتی دست‌بافته می‌باشد. در این میان کاربرد کاشی کاری بیشترین حجم را تشکیل می‌دهد. در بعد نقوش و مضامین نیز انواع نقوش هندسی (گره)، اسلیمی و ختایی و همچنین کتیبه‌های ثلث با درون مایه قرآنی، احادیث و روایات با تمرکز بر مبانی شیعی و البته اشعار فارسی که غالباً در مدح ائمه اطهار در بناهای مذکور اجرا شده است.

Analysis of the Architectural Arrays of the Scientific-Religious Buildings in the Safavid Era: Case Study of Mullah Abdullah, Chaharbagh and Ali Gholi Agha

The main purpose of the present study is to investigate the architectural arrays reflected in the three selected mosques schools of the Safavid era, while recognizing them historically and briefly. The main question in this study is what are the most important historical arrays used in the three buildings of Mullah Abdullah, Chaharbagh and Ali Gholi Agha and what are their characteristics? The present study is descriptiveanalytical in terms of method and has been performed using a comparative approach. The results show that the artistic arrays reflected in the three buildings in the structural dimension include exquisite tiles with different motifs and themes, stone, wood, metal and even handwoven arrays. Meanwhile, the use of tiling is the largest volume. In terms of motifs and themes, various types of motifs Geometric (knot), Arabesque and Khetaei, as well as Thuluth inscriptions with Quranic theme, hadiths and narrations focusing on the Shiite principles and Persian poems often performed in praise of the Imams are discoverable in these buildings.