ماهیت‌شناسی تحولات سال 2011 شمال آفریقا؛ به‌مثابه جنبش اجتماعی جدید

خیزش ها و تحولات جهان عرب که با اعتراضات تونس آغاز شد، موجی از درخواست ها و مطالبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به‌همراه داشت که اقشار مختلف مردم را در بر گرفت و سپس به سایر کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا ازجمله مصر سرایت کرد. این تحولات در حال تغییر دادن برخی از نظام های سیاسی منطقه، نظم منطقه ای موجود و همچنین تاثیرگذاری بر منافع و رویکرد قدرت ها در خاورمیانه است. خیزش ها و قیام ها در جهان عرب یک دوره تاریخی برای منطقه و برای سایر نقاط دنیا بود. سوال اصلی مقاله حاضر به ماهیت تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا می‌پردازد؟ اگرچه پژوهشگران و محققان بسیاری به‌دنبال تحلیل این تحولات در قالب نظریه‌های دموکراسی خواهی و نظریه‌های انقلابی بودند، اما در این پژوهش سعی شده است که با نگاهی جامعه‌شناسانه به تحلیل این رویدادها در قالب نظریه جنبش اجتماعی و زمینه های تفاوت این تحولات از مبانی جریانات انقلابی معاصر پرداخته شود. در پاسخ به این سوال، به‌ نظر می رسد نظریه جنبش اجتماعی جدید آلبرتو ملوچی در خصوص کنش تعاملی و هویت محور می تواند چارچوب نظری مناسبی برای بررسی ماهیت حرکت های مردمی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا باشد. مقاله حاضر از نظر شرایط پژوهش، یک بررسی توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف، یک بررسی کاربردی است.