واکاوی تاریخی خاستگاه دانش کلام سیاسی در گفتمان علوی

هدف مقاله حاضر از بررسی خاستگاه دانش کلام سیاسی در اسلام آن است که در یک مطالعه تاریخی، زمان پیدایش این دانش را مشخص سازد؛ و با سنجش اعتبار دیدگاه محققان معاصر، به اختلاف نظر بین آنان در این خصوص خاتمه دهد. با توجه به هدف این پژوهش، این نوشتار در ردیف تحقیقات بنیادی قرار می گیرد که در پی پروراندن نظریه ریشه دار بودن دانش کلام سیاسی است. روش مطالعه در این مقاله، استنادیِ تحلیلی و تحلیلیِ استنادی است. ارزش این روش در این است که برای رسیدن به پاسخی منطقی، نخست کوشیده ایم به گزاره های مصادر تاریخی و حدیثی استناد نماییم و سپس از آنها تحلیلی مناسب ارائه کنیم. همان گونه که در بعضی موارد برای اثبات درستی تحلیل های ارائه شده، سعی بر آن نموده ایم که این تحلیل ها را نیز با ارجاع دادن به شواهد تاریخی و حدیثی مستند گردانیم. در عین حال همت بر آن گماشته ایم که به تناسب سخن از تحلیل های اندیشمندان معاصر در این زمینه نیز غفلت نورزیم. بنابراین ابزار جمع آوری اطلاعات از یکسو مصادر و منابع کتابخانه ای و از سوی دیگر مطالعات و مقالات الکترونیکی است. این پژوهش با محوریت پاسخگویی به سه سوال ذیل سامان یافته است: - دانش کلام سیاسی، در چه دوره ای از تاریخ علم کلام اسلامی و اندیشه سیاسی طرح و پی ریزی شد؟ - این علم، پیرامون کدام مسئله کلامی که در عین حال موضوعیت سیاسی و اجتماعی داشت شکل گرفت؟ - نخستین چهره اسلامی که توفیق پی ریزی دانش کلام سیاسی را یافت کیست؟ یافته های این تحقیق موید این فرضیه است که خاستگاه دانش کلام سیاسی به رخداد سقیفه و مسئله جانشینی رسول خدا(ص) باز می گردد؛ و امیرالمومنین(ع) نخستین چهره اسلامی است که این دانش را پی ریزی نمود. بنابراین کفه ترازو به نفع آن دسته از محققانی که قائل به ریشه دار بودن کلام سیاسی هستند سنگینی می کند؛ و بر اساس روایات ثبت شده در مصادر، عصر تکوّن و پیدایش کلام سیاسی به زمان وفات حضرت رسول(ص) باز می گردد.

an analysis of the origin of political theology in alavi discourse

political theology, as one of the branches of theology, organizes one of the pillars of shiite political thought. there is disagreement among contemporary scholars as to whether political discourse is a relatively emerging or entrenched science. to validate the views of both groups of scholars, a historical study of the evolution of political discourse is necessary. the present article has tried to study the origin of this knowledge and the first islamic figure who succeeded in designing and establishing this knowledge with the help of analytical citation method. the results of this research indicate that the origin of the knowledge of political theology goes back to the event of saqifa and the issue of imamate;  and imam ali was the first islamic figure to establish this knowledge. according to the narrations recorded in the sources, the era of the emergence and emergence of political discourse dates back to the time of the death of the prophet (pbuh). however, after the incident of saqifa, following the political atmosphere of that day, there was not enough opportunity for the amir al-mo’menin to raise and explain the issue of imamate. however, with the arrival of the caliphate, this restriction became relatively less, and as a result, the imam found a better opportunity to re-design and establish the principle of divine imamate within the framework of political theology.