مدلسازی قیمت تمام شده خدمات بانکی با استفاده از روش هزینه‌یابی مبتنی بر فعالیت و پویایی‌شناسی سیستم

مقدمه و اهداف: پاسخگویی به نیاز سهامداران و سرمایه‌گذاران، کسب سود و درآمد و پوشش هزینه‌های جاری از بزرگ‌ترین اهداف هر واحد اقتصادی است. بانک‌ها و موسسه های مالی نیز از این قاعده مستثنا نیستند و محاسبه و درک هزینه از مهم‌ترین فعالیت های آن‌ها به ‌شمار می رود. رشد سازمان‌ها در دنیای رقابتی امروز نیازمند اتخاذ استراتژی ‌های مناسب درجهت افزایش کیفیت خدمات و محصولات و کاهش قیمت تمام‌شده آن ها است. برای رسیدن به این هدف در اختیار داشتن ابزاری برای تحلیل هزینه‌های مرتبط و سیاست‌گذاری در زمینه بهای تمام‌شده خدمات و محصولات اهمیت بسزایی دارد. در عصر حاضر، شرکت‌هایی که از سیستم هزینه‌یابی سنتی استفاده می‌کردند، مجبور به کنارگذاری سیستم قدیمی خود و پذیرش سیستم‌های هزینه‌یابی جدیدتر شده اند. سیستم‌های هزینه‌یابی سنتی عمدتاً از اندازه‌گیری‌های حجمی برای تخصیص هزینه‌ها استفاده می ‌کردند؛ اما سیستم‌های هزینه‌یابی مدرن باید پویا و انعطاف‌پذیر باشند و امکان محاسبه انواع مختلف هزینه‌ها از جمله محصولات، فعالیت‌ها، کانال‌های توزیع و مشتریان را با در نظر گرفتن همه تنوع و پیچیدگی‌هایی که مشخص‌کننده فرآیندهای تولید و کسب‌وکار مدرن هستند، فراهم کنند. در این پژوهش، مدلی برای محاسبه بهای تمام‌شده خدمات بانکی مبتنی بر هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت طراحی و ارائه شده است. روش‌ها: با توجه به شاخص‌ها و تعاریف موجود از انواع روش پژوهش، پژوهشی حاضر از نوع توسعه‌ای-کاربردی است. با توجه به وجود عوامل مختلف تاثیرگذار بر قیمت تمام‌شده و اثرات غیرخطی و حلقوی آن‌ها و در نظر گرفتن بانک به‌عنوان یک سیستم پیچیده، از روش پویایی‌شناسی سیستم ‌ها برای مدل‌سازی بهره گرفته شد. از نظر گردآوری داده ها، این پژوهش از نوع توصیفی است. روش‌های گردآوری داده‌ها، مطالعات کتابخانه‌ای شامل بررسی منابع و مراجع موجود در زمینه هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت و اصول پویایی‌شناسی سیستم‌ها، شبیه‌سازی‌های صورت گرفته در خصوص بهای تمام‌شده خدمات بانکی با رویکرد پویایی‌شناسی سیستم‌ها و منابع دیگر اعم از کتاب ها، مجلات، مقاله ها و پایان‌نامه‌های داخل و خارج از کشور از طریق کتابخانه‌های معتبر، مراکز جست ‌وجوی اطلاعات و سایت‌های معتبر است.  یافته‌ها: در این پژوهش مدل های تفضیلی مربوط به دو محصول، یعنی محصول مضاربه و محصول سپرده طراحی شده است؛ سپس نمودارهای علت و معلولی و نرخ و حالت آن ها رسم شده و پس از آزمون مدل ها، سیاست‌های پیشنهادی طراحی و مقایسه شده اند. در این پژوهش، چهار سیاست ارتقای بهره ‌وری، تعدیل نیروی انسانی، بازمهندسی فرایندهای کسب‌وکار و مکانیزه ‌کردن فرایندها برای بهبود رفتار سیستم پیشنهاد شده است. برای انتخاب بهترین سیاست، یعنی سیاستی که بتواند بیشترین میزان کاهش هزینه ‌ها را در دوره مشابه به دنبال داشته باشد، همه سیاست‌ها با هم مقایسه شدند. نتایج این مطالعه نشان می ‌دهد که سیاست مبتنی بر مکانیزه ‌شدن و بازمهندسی فرآیندها سیاست بهتری هستند؛ بنابراین سیاست‌گذاری عمومی بانک برای کاهش قیمت تمام‌شده محصولاتش می تواند ترکیبی از بازمهندسی فرایندها و بعد مکانیزه کردن آن ها باشد. نتیجه‌گیری:‌ با درنظرگرفتن محیط پویای کسب‌وکار و بانک به‌عنوان یک سیستم پیچیده که در آن متغیرهای زیادی از یکدیگر تاثیر پذیرفته و بر روی هم تاثیر می ‌گذارند، از رویکرد پویایی‌شناسی سیستم ها برای مدل‌سازی بهای تمام‌شده خدمات بانکی استفاده شد. نتایج شبیه‌سازی نشان می‌دهد سیاست‌گذاری عمومی بانک برای کاهش قیمت تمام‌شده محصولاتش می‌تواند ترکیبی از بازمهندسی فرایندها و مکانیزه کردن آن‌ها باشد.

modeling the cost of banking services using the activity-based costing method and system dynamics

introduction: meeting the needs of shareholders and investors, generating profit and income, and covering current expenses are the primary objectives of any economic entity. banks and financial institutions are no exception, and calculating and understanding costs is one of their most critical activities. in today’s competitive environment, organizations must adopt strategies that enhance the quality of services and products while reducing their costs. to achieve this, having tools for analyzing related costs and formulating cost policies for services and products is essential. companies that previously used traditional costing systems have had to transition to newer, more dynamic, and flexible costing systems that account for various costs, including products, activities, distribution channels, and customers, reflecting the complexity of modern business and production processes. this article presents a model for calculating the cost of banking services using activity-based costing.methods: the research described in this article is developmental-applied. given the various factors affecting costs and their nonlinear and cyclical effects, which render banks as complex systems, the methodology of system dynamics was used for modeling. this research is descriptive in terms of data collection methods, which included library studies reviewing sources and references on activity-based costing and systems dynamics principles, simulations concerning the cost of banking services using systems dynamics, and other sources such as books, magazines, articles, and theses from reputable libraries, information search centers, and credible websites.results and discussion:  in this study, detailed models for two products, mudarabah and deposits, were developed. cause-and-effect diagrams and their rates and statuses were drawn, and after testing the models, proposed scenarios were designed and compared. four scenarios were suggested to improve system behavior: improving productivity, adjusting human resources, re-engineering business processes, and automating processes. to select the best policy—one that achieves the most significant cost reduction over a similar period—all policies were compared. the study’s findings indicate that the policy of mechanization and process re-engineering is the most effective. therefore, the bank’s general policy for reducing product costs can be a combination of re-engineering and mechanizing processes.conclusions: considering the dynamic business environment and banks as complex systems where many variables influence each other, the systems dynamics approach was employed to model the cost of banking services. the simulation results show that a combination of process re-engineering and automation can serve as an effective policy for reducing the cost of banking services.