شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر اخلاق حسابداری و حسابرسی مبتنی بر روش های تصمیم گیری چند معیاره

هدف از اجرای پژوهش حاضر، شناسایی و رتبه‌بندی عوامل موثر بر اخلاق حسابداری و حسابرسی مبتنی بر روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره است. در ابتدا، سنجه‌های اندازه‌گیری اخلاق حسابداری و حسابرسی و عوامل موثر بر آن‌ها شناسایی گردید. سپس با استفاده از روش دلفی، 16 نفر از استادان و متخصصین صاحب‌نظر در حوزه اخلاق حسابداری و حسابرسی، موثرترین سنجه‌های اندازه‌گیری متغیرها را انتخاب و مدل نهایی پیشنهاد گردید. در این مدل، عوامل فردی، اجتماعی، فرهنگی، سازمانی، دولت و محیط قانونی، اقتصادی، حاکمیت شرکتی و هوشمندی موثر بر تصمیم‌گیری‌های اخلاقی شناسایی گردیدند. در راستای اعتبارسنجی مدل پیشنهادی، در سال 1400 با گزینش غیرتصادفی 420 نفر از مدیران مالی یا کارشناسان مالی، حسابداری و حسابرسی، 420 پرسشنامه توزیع شده و نهایتا 403 مورد در تحلیل‌های بعدی مورد استفاده قرار گرفت. اولویت‌بندی شاخص‌های اخلاقی با استفاده از روش‌های سلسله‌مراتبی، بهترین-بدترین و خاکستری انجام شد. در کلیه روش‌های اولویت‌بندی، مهمترین عامل، مولفه دولت و محیط قانونی بوده است. نکته قابل توجه دیگر، مولفه هوشمندی بوده که از کمترین درجه اهمیت از نظر صاحب‌نظران قلمداد شده است. پس از مولفه دولت و محیط قانونی، مولفه پراهمیت دیگر، مولفه اقتصادی بوده است. سایر مولفه‌ها در روش‌های مختلف، درجه اهمیت متفاوتی را به دست آورده‌اند.

comparative study of identified factors affecting accounting and auditing ethics by knowledge analysis method relying on four multi-criteria evaluation approaches

the present study aims to identify and rank the factors affecting ethical decision-making in accounting and auditing based on multi-criteria decision-making methods. initially, the measurement indicators of ethical accounting and auditing and the factors affecting them were identified. then, using the delphi method, 16 experts in the field of accounting and auditing ethics selected the most effective measurement indicators for the variables and proposed a final model. in this model, individual, social, cultural, organizational, government, and environmental factors, as well as economic, corporate governance, and intelligence, were identified as influential factors in ethical decision-making. to validate the proposed model, 420 financial managers or financial, accounting, and auditing experts were randomly selected in 2021, and 420 questionnaires were distributed. finally, 403 questionnaires were used in subsequent analyses. the prioritization of ethical indicators was performed using hierarchical, best-worst, and grey methods. in all prioritization methods, the most important factor was the government and legal environment component. another notable point was the intelligence component, which was considered the least important according to the experts’ opinions. after the government and legal environment component, the other most important component was the economic factor. the other components obtained different levels of importance in various prioritization methods.