بررسی ارتباط میان مصرف انرژی و سطح شهرنشینی در ایران

یکی از مهم‌ترین پدیده‌های جمعیتی حاصل از توسعه اقتصادی و صنعتی‌شدن کشورها، رشد سریع شهرها و جمعیت شهرنشین است. پدیده شهرنشینی نیز آثار و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی بسیار گسترده‌ای دارد؛ اما مهم‌ترین تاثیر آن متوجه الگوی مصرف به‌طور عام و الگوی مصرف انرژی به‌طور خاص می‌باشد. بررسی سرشماری‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که ایران در طول سال‌های اخیر شاهد افزایش چشمگیر شهرنشینی، از طریق افزایش تعداد شهرها و مهم‌تر از آن مهاجرت بی‌رویه روستاییان بوده است؛ به‌طوری‌که هم‌اکنون، ایران بالاترین درصد شهرنشینی را در خاورمیانه و غرب آسیا دارد. این امر، استفاده بیشتر از منابع انرژی، همچون گاز طبیعی، نفت و برق را موجب شده است. در این مطالعه، با استفاده از الگوی تصحیح خطای برداری ( (vecm)، رابطه علّیت گرنجری میان مصرف انرژی و سطح شهرنشینی، در طول سال‌های 1385-1352و برای دوره‏های کوتاه‌مدت و بلندمدت مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ضمن، به‌منظور شناخت ژرف‌تر سازوکارهای موجودِ تغییر در مصرف انرژی، میزان اثراتِ عوامل کلیدی محرک مصرف انرژی و سهم هرکدام از این عوامل در تقاضای انرژی با استفاده از روش تجزیه عوامل ( fdm) تحلیل می‌شود. نتایج مربوط به رابطه علیت گرنجری نشان می‌دهند که در کوتاه‌مدت رابطه‌ای یک‌سویه از مصرف کل انرژی به شهرنشینی وجود دارد. این درحالی است که در بلندمدت، مصرف کل انرژی با سطح شهرنشینی رابطه‌ای دوسویه دارد. نتایج روش تجزیه، حاکی از آن است که طی دوره مورد بررسی، سطح تکنولوژی، شهرنشینی و رشد اقتصادی به‌ترتیب بیشترین سهم را در تغییرات مصرف کل انرژی داشته‌اند.