تامّلی در رویکرد نوین حقوق جزای بین الملل ایران نسبت به قاعده ی منع مجازات مجدد

زمینه و هدف: اصولاً جوامع دارای هنجارها و ارزش هایی هستند که در قالب مجموعه ای به نام حقوق موضوعه گردآوری می شوند و طبعاً نقض این ارزش ها در حقوق کیفری، جرم تلقی شده و مرتکب، مستحق تحمّل ضمانت اجرای پیش بینی شده برای نقض آن عمل است. براساس یک تفکّر و اندیشه ساده، هر عملی که این ارزش ها را نقض کند، تنها باید یک بار مجازات شود. این اندیشه در قالب قاعده منع محاکمه و مجازات مجدد بیان می شود. این قاعده به عنوان یکی از حقوق اساسی متهمان در پی آن است که هیچ کس برای ارتکاب جرم واحدی، دوبار محاکمه و مجازات نشود.روش تحقیق: پژوهش حاضر از منظر هدف، کاربردی می باشد. مطالب آن به روش کتابخانه ای با استفاده از منابع زبان اصلی (عربی)، کتاب ها و مقالات تالیفی و ترجمه ای، سایت های اینترنتی، قوانین مدون و کتب فقهی معتبر نگاشته شده است.یافته ها: مرور قوانین کیفری ایران بیانگر آن است که قاعده ی منع مجازات مجدد (احتساب مجازات قبلی) در دوره های مختلف، همواره با فراز و نشیب هایی مواجه بوده است و رویکرد واحد و یکسانی، در قبل و بعد از انقلاب نسبت به این قاعده مشاهده نمی شود. به طوری که قانون گذار ایران در قبل از انقلاب، این قاعده را به صراحت پذیرفته بود. امّا در قوانین بعد از انقلاب؛ شاهد آن هستیم که ابتدا این اصل بدیهی، از قوانین ایران در سال 1361 و1370 حذف شده و سپس در سال 1392 مجدداً احیا شده است. نتیجه گیری: با توجه به سیر تحولات قوانین کیفری ایران در خصوص قاعده منع مجازات مجدد مشاهده می شود، پس از انقلاب این قاعده از مجموعه قوانین حذف شده و این شبهه را ایجاد کرد که اقدام مقنن در حذف این قاعده در راستای اسلامی شدن قوانین با فقه بوده است. اما قانون مجازات اسلامی 1392 با احیای مجدد این قاعده نشان داد که حذف این قاعده در قوانین گذشته ناشی از بی-توجهی مقنن به منابع معتبر فقهی بوده چرا که این قاعده به صراحت در برخی از منابع ذکر شده است.