بررسی مفهوم‌ ناپدیدی اجباری افراد

ناپدیدی اجباری یا ناخواسته، پدیده‌ای با محتوای بسیار‌دقیق، پیچیده و نسبتاً جدید است. این پدیده فرایندی پیش‌رفته و درهم تنیده از چندین نقض جدی حقوق بشراست مانند حق منع شکنجه، حق آزادی و امنیت فردی، حق شناخته شدن به‌عنوان یک فرد در برابر قانون، حق دادرسی عادلانه، حق حیات، حق حمایت از زندگی خانوادگی، حق دانستن حقیقت، و حق برخورد انسانی با فرد در زمان بازداشت.جرمی مرکب و مستمر که در عرصه‌ی مخاصمات مسلحانه‌ی بین‌المللی، درگیری‌های داخلی و وضعیت عادی قابلیت ارتکاب دارد و قربانیان مختلف و مرتکبان متعدد دارد، اثبات آن دشوار است و مجازات عاملان و جبران موثر خسارات قربانیان به‌لحاظ احتمال دخیل بودن مسیولان دولتی در ارتکاب آن، با مشکل مواجه‌است. کمیسیون آمریکایی حقوق بشر و کمیسیون حقوق بشر ملل متحد، اولین نهادهای بین‌المللی بودند که به‌بررسی این‌پدیده پرداختند. در سال 1980 کمیسیون حقوق بشر به‌تشکیل گروه کاری پنج‌نفره در مورد ‌ناپدیدشدگان اجباری یا ناخواسته مبادرت‌نمود که اولین و مهم‌ترین سازوکار ملل متحد در این‌خصوص است. در سال 1992 اعلامیه‌ی ملل متحد در مورد‌ حمایت از همه‌ی افراد در برابر ناپدیدی اجباری تصویب‌شد. اولین سند لازم‌الاجرا در مقابله با این‌جرم، کنوانسیون آمریکایی در مورد‌ناپدیدی اجباری است که در سال 1994 به‌تصویب دولت‌های عضو سازمان‌ دولت‌های آمریکایی (oas) رسید. در ژانویه‌ی 1998 اساسنامه‌ی دیوان کیفری بین‌المللی به‌تصویب‌رسید و این‌جرم را به‌صراحت جنایتی علیه بشریت معرفی‌کرد. در آگوست همین‌سال، پیش‌نویس کنوانسیون بین‌المللی حمایت از همه‌ی افراد در برابر ناپدیدی اجباری تقدیم کمیسیون حقوق بشر گردید و در سال 2006 در مجمع‌عمومی سازمان ملل متحد تصویب‌شد. این مقاله به‌بررسی مفهوم این‌جرم در اسناد بین المللی می پردازد.