ظرفیت‌های کنوانسیون 2018 آکتائو در پیشگیری و پیکار با نظامی‌ گری و حضور نیروهای فرامنطقه‌ای در دریای خزر

زمینه و هدف: نظامی ‌گری و حضور نیروهای فرامنطقه‌ای در دریای خزر، همواره یکی از نگرانی‌های ژرف جمهوری اسلامی ایران بوده است. کنوانسیون 2018 آکتائو راجع به وضعیت حقوقی دریای خزر، چارچوب همکاری‌های مرتبط با مسائل گوناگون را با ابتنای بر اصولِ عموماً امنیتی یعنی حاکمیت ملی، یکپارچگی ملی، برابری کشورها و عدم بکارگیری زور تنظیم نموده است. بنابراین، می‌توان آن را یک سند حقوقیِ امنیت‌محور با هدف تضمین ثبات منطقه قلمداد کرد. این مقاله، با هدف ارزیابی ظرفیت-های امنیتی و دفاعی کنوانسیون آکتائو در پیشگیری و پیکار با نظامی‌گری و حضور نیروهای فرامنطقه‌ای در دریای خزر انجام شده است.روش: این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای انجام شده است.یافته‌ها و نتیجه‌گیری: این کنوانسیون حضور نیروهای مسلح کلیه‌ کشورهای ثالث در دریای خزر را مطلقاً منع می‌کند، کشورهای عضو را از قرار دادن سرزمین خود در اختیار دیگر کشورها برای تجاوز یا ترتیب دادن دیگر اقدام‌های نظامی علیه مابقی کشورهای ساحلی باز می‌دارد و دریانوردی و حق عبور در دریای خزر را به کشتی‌های تحت پرچم کشورهای ساحلی منحصر می-سازد. افزون بر این، کنوانسیون یادشده، بر تضمین حسن همجواری و روابط دوستانه در عبور از آب‌های سرزمینی طرف‌ها و همچنین موازنه‌ پایدار تسلیحاتی طرفین در دریای خزر تاکید می‌ورزد. ازاین‌رو، طبق نتایج این مقاله، چنین می‌نماید که به‌رغم کاستی‌های غیرقابل انکار، می‌توان این کنوانسیون را از لحاظ پیشگیری و پیکار با نظامی‌گری و حضور نیروهای فرامنطقه‌ای در دریای خزر و در نتیجه تضمین و تامین امنیت و ثبات در این حوزه، به صورت بالقوه، دستاوردی مطلوب برای کشورهای طرف آن از جمله ایران به شمار آورد.

capacities of 2018 aktau convention in preventing and combating militarism and the presence of non-regional forces in the caspian sea

background and purpose: militarism and the presence of non-regional forces in the caspian sea, has been always a deep concern of islamic republic of iran. the 2018 aktau convention on legal status of the caspian sea sets the framework for different issues based on the generally security-related principles of national sovereignty, national integrity, equality among members, and non-use of force. therefore, one can call that a security-oriented legal instrument among its member states aimed at ensuring the stability of the region. this article is aimed at assessing the security and defensive capacities of the aktau convention in preventing and combating militarism and the presence of non-regional forces in the caspian sea. method: this article is conducted through a descriptive-analytic method and by relying on library resources.findings and conclusion: this convention bans, in absolute terms, prohibits the presence of any third-party armed forces in the caspian sea, prohibits member states to provision their territory to other states to commit aggression and undertake other military actions against other littoral states, and limits the navigation and right to passage to the ships with the flag of the littoral states. furthermore, the convention puts emphasis on ensuring good neighborhood and friendly relations in passage through territorial waters of the parties and a stable balance of armaments of the parties in the caspian sea. accordingly, on the basis of the results of this article, it seems that despite undeniable lacunas, this convention, potentially, could be considered as a good achievement for its parties including iran in terms of preventing and combating militarism and the presence of non-regional forces in the caspian sea and consequently ensuring and securing the security and stability in this region.