بررسی تجربه حاشیه نشینی از دیدگاه حاشیه نشینان: یک مطالعه پدیدار شناسانه

در تحقیق حاضر به بررسی تجارب زیسته ساکنان محله اسلام آباد تهران از زندگی در این مکان پرداخته شده این کار به منظور درک مزایا و مضرات حاشیه نشینی آنگونه که از دید ساکنان منطقه پنداشته می‌شود صورت گرفته است. این پژوهش از نوع تحقیقات کیفی است و به روش پدیدار شناسی انجام گرفته است. زمان اجرای پژوهش، بهار و تابستان سال 1390 بوده و نمونه‌ها از میان ساکنان بین 20 تا 63 سال محله اسلام آباد، با استفاده از روش نمونه‌گیری مبتنی بر هدف، انتخاب شده‌اند. پس از اشباع اطلاعاتی، تعداد شرکت کنندگان به 20 نفر رسید. جمع آوری اطلاعات با استفاده از مصاحبه عمیق و تجزیه و تحلیل داده‌ها به روش کلایزی انجام شد. یافته‌های حاصل از تجارب زیسته ساکنان، در قالب 7 مضمون اصلی و تعدادی زیر مضمون استخراج شدند. در این تحقیق مشخص شد که درک و تجربه حاشیه‌نشینان از سکونت در این مکان، دقیقاً همان درکی نیست که دیگران ( اعم از پژوهشگران، سیاستگذاران و عامه مردم) از این تجربه دارند. گرچه این به معنای مثبت بودن پدیده حاشیه‌نشینی از دیدگاه ساکنان نیست، روشن است که تجربه فقر، حاشیه ای بودن و برچسب حاشیه ای خوردن همه را می‌آزارد. اضطراب دایمی به دلیل عدم مالکیت زمین و مسکن و بی اطلاعی از تصمیمات مسیولان درباره نحوه رفتار با این مناطق و ساکنان آنها همواره حاشیه‌نشینان را در عذابی دایمی نگه می‌دارد. اما به هر حال حتی برای رسیدن به عمق چنین احساسات و تجربیاتی (که بدیهی و مشخص به نظر می‌رسند) نمی‌توان بدون بررسی اذهان مردمان درگیر در این تجارب و با تکیه بر ذهن یک ناظر بی طرف به قضاوت نشست و منطقی‌ترین راه برای رسیدن به کنه معنای این واقعیات، بررسی تجارب و آگاهی‌های کنشگران درگیر است.