اقتصاد شناختی؛ رویکردی نوین برای تحوّل آموزش اقتصاد در ایران

هدف اصلی مقاله حاضر، ارزیابی بنیادی وضعیت آموزش اقتصاد در ایران با رویکرد اقتصاد شناختی با بهره گیری از روش پژوهش کتابخانه‌ای استنادی است. ابتدا مسائل اساسی مبتلا به آموزش اقتصاد کشور با تاکید بر وارد نشدن به بسیاری از عرصه‌ها و حوزه‌های کاربردی، نبود دستاوردهای علمی فنی بومی قابل‌توجه در اقتصاد، عدم‌تحوّل و پیشرفت اساسی در آموزش اقتصاد طی چند دهه گذشته، تلاش اندک در فعالیت‌های میان‌رشته‌ای اقتصاد و عدم‌توفیق در حل مسائل و مشکلات اقتصادی و نیز دستیابی به اهداف اقتصادی، تشریح و تبیین شده‌اند. دلایل و علل مسائل مذکور، کیفیت آموزش، استعداد دانشجویان و دانش‌آموختگان و محرّک‌های برانگیزاننده (ناشی از ارزش‌ها، مسائل و آرمان‌های کشور) همراه با نوع رویکرد (یعنی رویکرد اقتصاد متعارف در مقابل رویکرد اقتصاد شناختی) مورد بازشناسی و واکاوی قرار گرفت و این نتیجه اساسی حاصل شد که علت بنیادی اغلب مسائل و ناکارامدی‌ها، ناشی از کاربست رویکرد نامناسب و دور از واقعیت در عرصه‌های آموزش و پژوهش اقتصاد بوده است. از این رو، برای تحوّل اساسی در آموزش اقتصاد، به‌کارگیری اقتصاد شناختی به‌عنوان رویکردی نوین و واقع‌نگر پیشنهاد شد چرا که در اقتصاد شناختی، ضمن پذیرش تفاوت در قابلیت‌های عاملان اقتصادی، عقلانیت تصمیم‌گیران به‌عنوان یک مقوله نسبی و قابل تعالی‌بخشی در نظرگرفته می‌شود همچنین برای »اطلاعات، دانش، مهارت و تخصص « در تصمیمات و رفتار افراد، نقش ویژه‌ای قائل می‌شوند و توسعه، ارزیابی، کاربرد و انتقال »اطلاعات، دانش، مهارت و تخصص « را به‌شدّت متاثر از دیگر ویژگی‌ها یعنی مهارت‌های فراشناختی و شایستگی‌های ارتباطی عاطفی می‌دانند. در واقع، تمرکز بر چنین ملاحظات و ویژگی‌هایی همراه با آثار مسئله کمیابی بر نحوه تفکر و تصمیم‌گیری افراد، قابلیت‌های ویژه‌ای برای رویکرد شناختی فراهم می‌کند که به‌طور شگفت‌انگیزی کیفیت درک مسائل و میزان اثربخشی برنامه‌ها و سیاست‌ها را بهبود می‌بخشد.

Cognitive Economics A New Approach for Revolutionizing Economics Education in Iran

The purpose of this paper is to evaluate critically economics education in Iran within the framework of cognitive economics. For that the main problems dominating economics education have been explained and illuminated such as unsatisfactory national academic achievements, ignoring in part critical applied areas in economics, little progress and development in teaching economics during the last decades, little effort paid on multidisciplinary economic activities, failure in recognizing and rectifying economic problems and challenges of the society, etc. On that regard, among other factors, quality of education, student aptitude, motivational factors, and the approach used have been considered as the main reasons causing the problems; it is concluded that the crucial reason for most problems arises from lack of using appropriate analytical approach. Hence, to make a substantial change in economics education one has to apply a realistic approach that is cognitive economics. Because, in cognitive economics approach, rationality is considered as a relative and improvable phenomenon. In addition, information, knowledge, skill and specialization are viewed as the main determinants of decision making and resource allocation behaviors; it is assumed that economic agents with regard to these factors have heterogeneous capabilities. Nonetheless, development, utilization and transformation of information, knowledge, skill and specialization by the agents are considered to be heavily dependent on some other proficiencies (that is, metacognitive and emotionalcommunicative competences). Thus, focusing on such issues accompanied with the impacts of scarcity on the way of thinking and deciding provides substantial advantages for cognitive economics to understand deeply the causes of economic problems and to improve the effectiveness of policies and programs.