عدالت و خودکامگی در اندیشه سیاسی خواجه نظام الملک طوسی

این مقاله با بررسی دیدگاه های خواجه نظام الملک طوسی پیرامون مفهوم عدالت، در پی دستیابی به موضع وی در قبال خودکامگی است و در پی جواب به این پرسش است که آیا اساسا عدالت در نزد وی دارای اهمیت ذاتی است یا واجد نقش فرعی و ابزاری در راستای حفظ و توجیه قدرت سیاسی حکام جائر زمانه است؟ و آیا می توان وی را واقع گرا و عملگرایی دانست که در تهی شدن حکمت عملی ا زعدالت و بی معنایی آن به نفع تقویت و استحکام استبداد و خودکامگی نقش اساسی داشته و بدین ترتیب به سمت سلطنت مطلقه میل کرده است؟ پاسخ مستند نوشتار، مثبت است. با این وجود نباید از برخی صبغه های انتقادی قوی و غیر منفعلانه خواجه در قبال حکومتهای مطلقه زمان هم غافل شد، رویکردی که در سیاستنامه نویسی های متاخر از وی دیگر دیده نمی شود.